بازار فرابورس و تقسیم وظایف

بر اساس قانون بازار اوراق بهادار که در آذرماه سال 1384 به تصویب رسیده، وظایف متعددی برعهده بازار بورس اوراق بهادار است که مهمترین آن نظارت بر بورس‌های مختلف است.

وظیفه هر بورس هم فراهم کردن بستری مناسب برای معامله نوع خاصی از دارایی‌هاست. بسته به دارایی مورد معامله در هر کدام از آن‌ها، به 4 گروه دسته‌بندی می‌شوند:

1-اوراق 2- کالا 3- انرژی 4 –ارز

بورس اوراق بهادار
بورس اوراق بهادار بازاری متشکل و رسمی است که در آن دارایی‌های مالی مثل سهام، اوراق مشارکت و … تحت ضوابط خاص و معین معامله می شوند. بیشتر سرمایه گذاران در این بخش از بورس فعال هستند.
ویژگی بارز بورس اوراق بهادار شرایط پذیرش شرکت‌هاست. بطوری که پذیرش شرکت‌ها در بورس اوراق بهادار نیازمند رعایت شرایط و استاندارهای خاص سازمان بورس است.
شرکت‌های سهامی عام تا شرایط مد نظر سازمان بورس را نداشته باشند نمی‌توانند وارد بورس شوند. این استاندارها و الزامات خاص سازمان بورس باعث شده که شفافیت اطلاعاتی در این بازار نیز نسبت به سایر بازارها بیشتر باشد.
البته شرکت‌هایی که امکان ورود به بازار بورس اوراق بهادار را ندارند، می‌توانند وارد بازار فرابورس شوند.
شرایط ورود به فرابورس راحت‌تر است و از این جهت شفافیت اطلاعات در آن کمتر و بنابراین ریسک معاملات در آن بیشتر است. با این حال اگر شرکتی در فرابورس فعالیت داشته باشد، می‌تواند نظر مثبت سازمان را جلب کند و بعد وارد بازار بورس شود.

بورس کالا
بورس کالا , بازار متشکل و منسجمی است که تعداد زیادی از عرضه‌کنندگان, کالای خود را عرضه و کالاک مربوطه پس از بررسی‌های کارشناسی و قیمت‌گذاری توسط کارشناسان آن بازار به خریداران عرضه می‌شود. در اين بورس‌ها, معمولاً کالاهای خام و فرآوری‌نشده مانتد قلزات؛ پنبه, گندم, برنج و. داد و ستد می‌شوند. یکی از مزایاک بورس کالا. حضور نهادهای نظارتی و تنظیم‌گری است که تمامی تولیدکنندگان؛ مصرف‌کنندگان و تجار کالا با حضور این نهادها, از مزایای مترتب بر قوانین و مقررات حاکم بر بورس برخوردار می‌شوند. به طور کلی, شرکت‌کنندگان در بورس کالا به دو دسته تقسیم می‌شوند. دسته اول کسانی هستند که می‌خواهند از ريسك نوسان قیمتها در امان باشند و در بورس‌های کالاء به شناخته می‌شوند, مانند تولیدکنندگان کالاء (Hedger) عنوان خطریوش مصرف‌کنندگان عمده و. . دسته دوم, بر خلاف گروه اول کسانی هستند که از نوسانات قیمت استفاده کرده و سود خود را حداکثر می‌کنند.

بورس انرژی
ایران به عنوان یکی از بزرگترین کشورهای تولیدکننده نفت و گاز و دارنده یکی از بزرگترین ذخایر و منابع هیدروکربوری جهان شناخته می‌شود. از سوی دیگر با توجه به رویکرد مطرح در سند چشم انداز ١٤٠٤ در ارتقاء جایگاه جمهوری اسلامی ایران به کشور اول منطقه از لحاظ اقتصادی، سیاسی ، علمی و … لزوم تاسیس بازاری متشکل جهت کشف قیمت و معامله نفت به عنوان یک کالای استراتژیک در منطقه بیش از گذشته احساس و همین موضوع زمینه ساز طرح قیمت گذاری نفت در داخل کشور شد .از آنجا که یکی از بهترین و شفاف‌ترین مکانیزم‌های قیمت گذاری محصولات، عرضه آنها در بورس می‌باشد، در اوایل دهه ٨٠ایده تاسیس بورسی برای انجام معاملات نفت طی فرآیندی مشترک میان وزارتخانه های نفت و اقتصاد شکل گرفت. در فاز نخست برای محقق شدن این ایده در اواخر بهمن ١٣٨٦ مبادلات فرآورده های نفت و پتروشیمی در بازار سرمایه آغاز گردید. از سویی با وجود زیرساخت‌های موجود در صنعت برق کشور که آن را از کشورهای منطقه متمایز می‌سازد، همزمان با فعالیت‌ها در راستای شکل گیری بورس نفت، لزوم راه اندازی بورس برق در ادامه توسعه بازار برق کشور احساس شد.

آشنایی کامل با فرآیند پذیرش شرکتها در بازار بورس

فرایند پذیرش شرکتها در بورس

نحوه پذیرش سهام شرکتها در بورس مستلزم طی فرایند نسبتاً پیچیده ای است. این رویه طبق دستورالعمل پذیرش اوراق بهادار در بورس تهران و همچنین دستورالعمل پذیرش، عرضه و نقل و انتقال اوراق بهادار در فرابورس مستلزم ارائه درخواست پذیرش و ارسال مدارک و مستندات مورد نیاز توسط مشاور پذیرش به بورس مربوطه و سپس طرح درخواست و تصمیم گیری نهایی در هیئت پذیرش میباشد. در ادامه برای آشنایی بیشتر با جزئیات این رویه به بررسی وظایف تیم پذیرش، مدارک لازم برای ارائه و نحوه تصمیم گیری در هیئت پذیرش میپردازیم.

تیم پذیرش در بورس

1. تیم پذیرش

طبق تعریف ارائه شده در دستورالعمل پذیرش اوراق بهادار در بورس تهران و دستورالعمل پذیرش، عرضه و نقل و انتقال اوراق بهادار در فرابورس تیم پذیرش تیمی است حداقل متشکل از مشاور پذیرش، متعهد خرید، حسابرس مستقل و بازرس قانونی متقاضی و مشاور حقوقی که طبق قرارداد جهت انجام تکالیف مقرر در خصوص پذیرش اوراق بهادار متقاضی در بورس تشکیل میگردد و مسئولیت مستقیم آن بر عهده مشاور پذیرش قرار دارد. به تصریح دستورالعمل های فوق الذکر تشکیل تیم پذیرش در تمامی موارد مگر در خصوص اوراق بهادار دولتی که با محوریت وزارت اقتصاد منتشر میشوند الزامی است. وظایف هر یک از اعضای تیم پذیرش به شرح ذیل میباشد:

1.1. مشاور پذیرش

مشاور پذیرش شخصی است که مسئولیت اصلی در ارتباط با پذیرش اوراق بهادار را بر عهده دارد و به عنوان رابط اصلی میان متقاضی و بورس تمام یا بخشی از وظایف متقاضی در فرایند پذیرش را به نمایندگی از طرف وی انجام میدهد. لیست مشاورین پذیرش دارای مجوز در سایت سازمان بورس منتشر میگردد.

وظایف مشاور پذیرش شامل موارد زیر میباشد:

ارائه مشاوره به متقاضی در خصوص پذیرش؛
سنجش ميزان آمادگي متقاضي براي پذيرش؛
ارائه مدارك و اطلاعات درخواستي به بورس از طرف متقاضي در فرآيند پذيرش؛
نظارت بر رعايت مقررات پذيرش توسط متقاضي در فرآيند پذيرش؛
بررسی کلیه مدارك، اسناد و اطلاعات ارائه شده توسط متقاضي و اطمینان از مهر و امضای مدارک توسط صاحبان امضای مجاز؛
تنظیم امیدنامه متقاضی پذیرش مطابق امیدنامه نمونه مصوب هیئت مدیره بورس؛
جمع آوری و پیگیری اطلاعات و مستندات درخواستی بورس؛
ارائه گزارش کتبی در خصوص میزان انطباق وضعیت مالی، حقوقی و عملیاتی متقاضی با الزامات و مقررات بازار سرمایه و همچنان دیدگاه خود نسبت به پذیرش متقاضی؛
ثبت درخواست پذیرش، گزارش میزان انطباق متقاضی و سایر مدارک و مستندات در سامانه الکترونیکی پذیرش بورس؛
ارائه گزارش در خصوص شرایط متقاضی به هیئت پذیرش جهت طرح در جلسه هیئت پذیرش؛

1.2. متعهد خرید

متعهد خرید یک نهاد مالی است که طبق قرارداد مربوطه و دستورالعمل های پذیرش در بورس تهران و فرابورس تعهد خرید اوراق بهادار متقاضی را بر عهده میگیرد. در مرحله پذیرش در صورت درخواست گزارش ارزش گذاری سهام شرکت توسط بورس در مواردی که مبنای پذیرش متقاضی در هر یک از بازارها ارزش بازار یا ارزش بازار سهام شناور آزاد باشد متعهد خرید وظیفه تهیه چنین گزارشی را بر عهده خواهد داشت.

1.3. حسابرس مستقل و بازرس قانونی

در فرایند پذیرش پذیرش شرکتی در بورس، موارد بسیاری وجود دارد که شرکت متقاضی ملزم به جلب نظر از حسابرس مستقل شده است. از جمله مهم ترین این موارد میتوان به لزوم اظهارنظر حسابرس مستقل در خصوص صورتهای مالی ارائه شده توسط متقاضی و ارائه گزارش حسابرس در این موارد به هیئت پذیرش اشاره نمود. همچنین اظهارنظر حسابرس در ارتباط با کفایت سیستم اطلاعات حسابداری و سیستم کنترل های داخلی شرکت از فاکتورهای تعیین کننده در پذیرش درخواست متقاضی پذیرش محسوب میشود.

1.4. مشاور حقوقی

نقش مشاور حقوقی در فرایند پذیرش اطمینان از رعایت قوانین و مقرراتی است که متقاضی برای پذیرش ملزم به رعایت آنها می باشد. اصلی ترین وظیفه مشاور حقوقی که در دستورالعمل پذیرش مورد اشاره قرار گرفته اظهارنظر در خصوص دعاوی حقوقی له یا علیه شرکت متقاضی و سایر اطلاعاتی است که توسط بورس تعیین می شود.

مدارک لازم برای پذیرش در بورس

2. مدارک لازم برای پذیرش در بورس

شرکت متقاضی باید برای اثبات برخورداری از شرایط لازم برای پذیرش مدارکی را به بورس ارائه نماید. لیست مدارک لازم برای ارائه در دستورالعمل پذیرش اوراق بهادار در بورس تهران و دستورالعمل پذیرش، عرضه و نقل و انتقال اوراق بهادار در فرابورس تعیین گردیده است. در ادامه مدارکی که متقاضی برای پذیرش سهام خود در بازارهای اول و دوم بورس تهران و بازارهای اول، دوم و بازار شرکتهای کوچک و متوسط فرابورس ملزم به ارائه آن می باشد به تفکیک آورده شده است.

مدارک لازم برای پذیرش در بازارهای اول و دوم بورس تهران

فرم درخواست پذیرش
پرسشنامه پذیرش
امیدنامه
رسید پرداخت حق پذیرش
صورتهای مالی سالانه مربوط به حداقل سه دورۀ مالي منتهي به تاريخ پذيرش كه حداقل دو دورة آن برابر يك سال باشد، به همراه گزارش حسابرس و بازرس قانوني به تشخيص بورس
آخرين صورت‌هاي مالي ميان‌دوره‌اي شامل صورت‌هاي مالي شش ماهة حسابرسي شده و صورت‌هاي مالي سه ماهه
گزارش تفسيري مديريت حسابرسي نشده
گزارش هيئت مديره به مجامع عمومي عادي و فوق‌العاده حداقل براي دو دوره مالي اخير
صورت‌جلسات مجامع عمومي براي حداقل دو سال اخير و روزنامه‌هاي رسمي مربوط به آگهی آنها در صورت وجود الزام قانونی
برنامۀ كسب و کار (Business Plan)، مصوب هيئت‌مديره شركت، براي حداقل سه سال آينده و براساس فرم‌های بورس
هرگونه تغييرات در اساسنامه طی دو سال مالی اخير مندرج در روزنامه رسمی و آگهی‌های مربوط به تأسيس و ثبت شركت
فهرست و مشخصات دارندگان اطلاعات نهانی شركت، موضوع تبصره يك ماده 46 قانون بازار اوراق بهادار براساس فرم‌های سازمان
برگه های قطعي يا تشخيص ماليات بر عملكرد و ارزش افزوده در پنج سال گذشته
مصوبۀ مجمع عمومي عادی صاحبان سهام يا ركن مشابه مبني بر موافقت با پذيرش اوراق بهادار در بورس
تأييديه حسابرس در خصوص كفايت سيستم كنترل‌هاي داخلي شركت به نحوي كه اين سيستم متضمن حفظ و رعايت حقوق و منافع سهامداران به صورت يكسان ‌باشد.
آخرين نمودار سازمانی مصوب به همراه شرح مختصری از ساختار نيروی انسانی
تصوير آخرين پروانه فعاليت/ بهره‌برداری
سياست تقسيم سود پيشنهادی هيئت مديره براي سال مالی جاری و آتی
قراردادهاي منعقد شده متقاضي با تيم پذيرش و قرارداد في مابين مشاور پذيرش و مشاور حقوقی
گزارش ارزش گذاري تهيه شده توسط متعهد خريد به درخواست بورس، در صورتی كه مبنای پذيرش متقاضی در هر يك از بازارها بر اساس ارزش بازار يا ارزش بازار سهام شناور آزاد باشد
گزارشی از كليه دعاوی قضايی در جريان و مختومه له يا عليه شركت طی سه سال اخير به انضمام نسخه ای از آراء صادره
ساير اطلاعات مهم به تشخيص متقاضي يا درخواست هيئت پذيرش

مدارک لازم برای پذیرش در بازارهای اول، دوم و بازار شرکتهای کوچک و متوسط فرابورس

پرسشنامۀ پذيرش
اميدنامه
رسید پرداخت حق پذیرش
صورت‌های مالی مربوط به حداقل يك سال/ دورۀ مالی منتهی به تاريخ پذيرش به همراه گزارش حسابرس و بازرس قانونی
آخرين صورت‌هاي مالي ميان دوره‌اي شش ماهه حسابرسی شده
آخرين گزارش هيئت مديره به مجامع عمومی عادي و فوق‌العاده يا ركن مشابه
صورتجلسات مجامع عمومی سال اخير و روزنامۀ رسمی مربوط به آگهی تصميمات آنها در صورت وجود الزام قانونی
آخرين اساسنامه كه كلية تغييرات قبلی مصوب مجامع عمومی فوق‌العاده در آن اعمال شده باشد
فهرست و مشخصات دارندگان اطلاعات نهانی، موضوع تبصرۀ يك ماده 46 قانون بازار اوراق بهادار براساس فرم‌های سازمان
برگه های قطعی يا تشخيص ماليات بر عملكرد و ارزش افزوده در پنج سال گذشته
مصوبۀ مجمع عمومي عادی صاحبان سهام يا ركن مشابه مبنی بر موافقت با پذيرش اوراق بهادار در فرابورس
آخرين نمودار سازمانی مصوب
قراردادهاي منعقد شده متقاضی با اعضای تيم پذيرش و قرارداد فی مابين مشاور پذيرش و مشاور حقوقي
گزارش ارزش گذاري تهيه شده توسط متعهد خريد به درخواست فرابورس، در صورتي كه مبنای پذيرش متقاضی در هر يك از بازارها بر اساس ارزش بازار يا ارزش بازار سهام شناور آزاد باشد
گزارشی از كليه دعاوي قضايی در جريان و مختومه له يا عليه شركت طی سه سال اخير به انضمام نسخه ای از آراء صادره
ساير اطلاعات مهم به تشخيص متقاضي يا درخواست هيئت پذيرش

نحوه تصمیم گیری در خصوص درخواست پذیرش

3. نحوه تصمیم گیری در خصوص درخواست پذیرش

پس از ارسال فرم درخواست پذیرش و سایر مدارک لازم توسط متقاضی، رویه مصوبی طبق دستورالعمل های پذیرش در بورس تهران و فرابورس وجود دارد که صلاحیت متقاضی پذیرش بر اساس آن سنجیده میشود. این رویه شامل بررسی اولیه درخواست توسط بورس، بررسی پرونده در هیئت پذیرش و اعتراض در هیئت مدیره سازمان در صورت رد درخواست میباشد.

3.1. بررسی اولیه درخواست توسط بورس

در ابتدای دریافت درخواست متقاضی، بورس وظیفه بررسی مدارک را برعهده دارد و در صورت نیاز باید به صورت حضوری از محل یا کارخانه شرکت متقاضی بازدید نماید. پس از بررسی اولیه، بورس نسبت به ادامه فرایند پذیرش یا رد درخواست متقاضی تصمیم گیری مینماید.

در صورتی که به تشخیص بورس شرکت متقاضی شرایط لازم برای پذیرش را دارا نباشد، درخواست متقاضی به همراه تشریح موارد عدم تطابق به وی عودت داده میشود؛ در این صورت متقاضی میتواند ظرف 10 روز کاری پس از ابلاغ اعتراض خود را از طریق سامانه الکترونیکی به دبیرخانه هیئت پذیرش اعلام نماید. هیئت پذیرش در اولین جلسه خود بدون حضور متقاضی، درخواست متقاضی پذیرش و اظهارنظر بورس را بررسی و در خصوص رد درخواست یا ادامه فرایند پذیرش تصمیم گیری مینماید. تصمیم هیئت پذیرش در این خصوص قطعی است.

اما در صورتی که شرکت متقاضی پس از بررسی اولیه مدارک واجد شرایط لازم تشخیص داده شود کلیه اطلاعات و مکاتبات مرتبط با پرونده در سامانه بازگذاری شده و امکان دسترسی برای اعضای هیئت پذیرش و سازمان جهت ارزیابی پرونده فراهم میگردد. در این مرحله بورس وظیفه دارد ظرف 25 روز پس از اطمینان از ادامه فرایند پذیرش گزارش خود به همراه مستندات پرونده را از طریق سامانه برای هیئت پذیرش ارسال نماید.

3.2.بررسی در هیئت پذیرش

با دریافت گزارش بورس، هیئت پذیرش ظرف 3 الی 15 روز کاری اقدام به تشکیل جلسه مینماید و برای تصمیم گیری در خصوص درخواست پذیرش از شرکت متقاضی اخذ توضیح میکند. پس بازار فرابورس و تقسیم وظایف از اخذ توضیحات، تصمیم هیئت پذیرش مبنی بر رد درخواست، پذیرش مشروط یا پذیرش بدون قید و شرط همراه با ذکر دلایل به صورت کتبی از طریق بورس به متقاضی اعلام میگردد.

3.3. اعتراض در هیئت مدیره سازمان بورس

در صورتی که نظر هیئت پذیرش مبنی بر رد درخواست متقاضی باشد، شرکت متقاضی میتواند ظرف 10 روز کاری پس از ابلاغ تصمیم هیئت پذیرش، اعتراض خود را به دبیرخانه هیئت مدیره سازمان اعلام نماید. هیئت مدیره سازمان پس از دریافت اعتراض رأِی خود را در خصوص لزوم بررسی مجدد پرونده یا تأیید نظر هیئت پذیرش اعلام میدارد. در صورتی که نظر سازمان مبنی بر بررسی مجدد پرونده باشد، درخواست متقاضی در اولین جلسه هیئت پذیرش مجدداً مطرح خواهد شد. رأی سازمان در هر صورت قطعی و لازم الاجرا است.

کارمزد پذیرش در بورس

4. کارمزد پذیرش در بورس

شرکتها برای پذیرش و درج نماد خود در بورس ملزم به پرداخت حق پذیرش و کارمزد سالانه هستند. مبلغ قابل پرداخت به عنوان حق پذیرش در بورس تهران و فرابورس به استناد صد و هفتاد و چهارمین، صد و چهل و هفتمین و چهارصد و هفتاد و چهارمین جلسات هیئت مدیره سازمان بورس مورخ 29/6/1396 معادل دو هزارم سرمایه ثبت شده شرکت تا سقف 1000 میلیون ریال تعیین گردیده است. این مبلغ در سه مرحله از قرار 30% پس از بررسی مستندات ارسالی و احراز شرایط پذیرش، 40% پس از ابلاغ موافقت با پذیرش و 30% پس از درج نام شرکت در فهرست نرخهای بورس توسط متقاضی قابل پرداخت می باشد.

به همین ترتیب حق درج سالانه قابل پرداخت طبق صورت جلسات فوق الاشاره برای شرکتهای پذیرفته شده در بورس تهران و بازارهای اول و دوم فرابورس برابر با دو هزارم سرمایه ثبت شده شرکت تا سقف 1000 میلیون ریال و کف 200 میلیون ریال و برای شرکتهای درج شده در بازار شرکتهای کوچک و متوسط فرابورس برابر با دو هزارم سرمایه ثبت شده تا سقف 500 میلیون ریال و کف 50 میلیون ریال می باشد.

تشریح وظایف و اختیارات شرکت سهامی بورس

خبرگزاری فارس:شرکت سهامی بورس اوراق بهادار تهران در شرایطی تاسیس و بعد از معرفی مدیر عامل هفته گذشته در اداره ثبت شرکتها به ثبت رسید که هنوز کمتر کسی از مصوبات فعالیت های شرکت سهامی بورس و وظایف و اختیارات این رکن بازار سرمایه مطلع است.

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس، براساس مصوبات قانون بازار اوراق بهادار مهمترین و اصلی ترین نقطه افتراق و تفکیک این قانون با قانون مصوب سال 1345 مجزا شدن حوزه نظارت از عملیات بازار سرمایه کشور است .

قانون بازار اوراق بهادار (مصوب 2آذر84) تصریح دارد که کلیه بخشهای مربوط به حوزه اجرا و عملیات بازار سرمایه از سازمان بورس و اوراق بهادار به شرکت سهامی بورس منتقل و واگذار شود تا از تداخل در انجام امور جلوگیری شود.

با تکیه بر این قانون از این پس با راه اندازی و استقرار شرکت سهامی بورس بخشهای عمده و مهمی به این رکن تفیذ خواهد شد و این شرکت بالاترین رکن اجرایی بازار سرمایه کشور خواهد بود که به مانند یک شرکت سهامی عام عمومی باید وظیفه نظارت بر عملیات شرکتهای پذیرفته شده در بورس و تعیین برخی از چارچوب های مربوطه را به عهده گیرد و بعد از حداقل 2 سال مداوم در کسب سود آوری تقاضای پذیرش در بورس را ارایه و در صورت احراز شرایط، سهام آن عرضه و مورد خرید و فروش سهامداران واقع شود.

تفکیک حوزه نظارت از اجرا در شرایطی برای بازار سرمایه کشور در حال شکل گیری است که بورس اکثر کشورها از سالها پیش به این سمت حرکت کرده اند و در شرایط کنونی به دنبال ادغام در بورس سایرکشورها هستند که نمونه بارز و بسیار مهم آن تلاش برای خرید 25 درصد از سهام بورس یورونکست(بازار سرمایه اتحادیه اورپا) توسط بورس نیویورک است . در این صورت غول بازار سرمایه و بزرگترین بورس دنیا متولدخواهد شد.

مدیران قبلی و جدید بازار سرمایه کشور نیز با الگو برداری از بورس سیار کشورها در تدارک چنین رویه ایی از طریق شرکت سهامی بورس و عرضه سهام این شرکت و دیگر شرکتهای بزرگ داخلی در بورس دیگر کشورها هستند.

با این اوصاف گروه اقتصادی خبرگزاری فارس به انتشار وظایف و اختیارات شرکتها سهامی بورس مبادرت ورزیده در عین حال از کارشناسان و صاحب نظران دعوت می کنیم تا با ارایه نقطه نظرات و پیشنهادات خود در هرچه بهتر شکل گیری این حوزه بازار سرمایه مساعدت کنند.

به گزارش فارس، طبق قانون بازار اوراق بهادار، شرکت بورس در موارد زیر باید از سازمان بورس و اوراق بهادار مصوبات لازم را اخذ کند:

ـ تهیه و پیشنهاد دستور العمل پذیرش کارگزاری و کارگزاری/معامله گری و بازارگردانی به سازمان جهت تصویب (ماده 34)

ـ سازمان بورس می تواند با تشخیص شرایط اضطراری دستور تعطیل و یا توقف انجام معاملات هر یک از بورس ها را برای سه روز صادر کند. تعطیلی بیش از سه روز منوط به تصویب شورا است.

ـ تهیه فهرست، تعداد و قیمت اوراق بهادار معامله شده و اطلاع به عموم و نگهداری آن در سوابق به عنوان سند رسمی (ماده 31)

این حوزه های فعالیت در شرایطی برای شرکت بورس تعیین شده که اساسنامه شرکت بورس نیز فعالیت های را در 9 بخش به عنوان موضوع شرکت مشخص کرده است این 9بخش عبارتند از:

4ـ همکاری و هماهنگی با سایر نهادهای مالی که بخشی از وظایف دادو ستد یا پردازش اطلاعات را به عهده دارند.

طبق مواد 6 و 7 قانون و با رعایت چارچوب قانون، مقررات و اساسنامه شرکت چارچوب فعالیت باید در موارد زیر باشد:

ـ الزام شرکت به ارائه اطلاعات به ارکان بازار اوراق بهادار، اشخاص، مراجع ذیصلاح دیگر یا انتشار اطلاعات برای عموم.

ـ تعیین صلاحیت های حرفه ای و اخلاقی مدیران و کارکنان شرکت، وظایف و مسئولیت‌های آنها، الزام به گذراندن دوره های آموزشی خاص توسط آنها و حداقل تعداد کارکنان مورد نیاز.

ـ پذیرش اوراق بهادار، نوع اوراق بهادار قابل پذیرش، وظایف و مسئولیت های شرکت در مورد نظارت بر حفظ شرایط پذیرش توسط ناشران، و تعلیق یا لغو پذیرش اوراق بهادار.

ـ نحوه نظارت بر حسن انجام معاملات اوراق بهادار برای جلوگیری از وقوع تخلفات و جرائم و ضرورت اعلام آنها به سازمان.

آشنایی کامل با بازارهای مالی و انواع آن

بازار مالی، واژهای است که در بسیاری از بازارها به کار میرود. به بازارهایی که در آنها تجارت، خرید و فروش انجام میشود، بازار مالی میگویند. معاملات اوراق بهادار مانند: اوراق سهام، اوراق قرضه، ارز و… در بازارهای مالی انجام میشود. از ویژگیهای این بازار میتوان به مشخص بودن قیمت و قوانین مربوط به هزینه معاملات اشاره کرد. قیمت اوراق بهادار در بازارهای مالی با توجه به عرضه و تقاضا تعیین میشود. با استفاده از بازارهای مالی ، شرکتها سرمایه مورد نیاز خود را برای انجام فعالیتهای جدید تامین میکنند.
زمانی که از بازارهای مالی صحبت میشود، اولین گزینه ای که به ذهن ما می‌رسد، بازار بورس و اوراق بهادار است، در صورتی که بازارهای مالی متعددی نیز مانند: بازار بورس، بازار طلا، بازار پول، بازار مسکن و… وجود دارد. یکی از راههای سرمایهگذاری، خرید دارایی های مالی است. از انواع داراییهای مالی میتوان به: سپردهگذاری در بانکها، صندوقهای بازنشستگی و انواع بیمهنامهها اشاره کرد.

بازارهای مالی بر اساس معیارها

بازارهای مالی بر اساس معیارها به سه دسته تقسیم میشوند:

طبقهبندی بر اساس نوع دارایی
طبقهبندی بر اساس مرحله عرضه اوراق بهادار
طبقهبندی بر اساس سررسید تعهدات مالی

1- بازار مالی بر اساس نوع دارایی

بازار مالی بر اساس نوع دارایی به چند دسته تقسیم میشود. بازار سرمایه نیز بخشی از این بازارها میباشد. نمونه‌ای از این بازارها عبارتند از:

بازار سهام: که در آن، سهام شرکتها عرضه می‌شود.

بازار اوراق بدهی: بازاری که در آن، داد و ستد ابزارها با درآمد ثابت صورت می‌گیرد.

بازار ابزارهای مشتق: بازار معاملات ابزارهای مبتنی بر دارایی ‌های مالی يا فيزيكی (كه از آن جمله می‌‌توان به قرارداد اختيار معامله و قرارداد آتی اشاره كرد) می‌باشد.

در ادامه به طور کامل بازارهای مالی را به شما معرفی می‌کنیم.

2- بازار مالی بر اساس مرحله عرضه اوراق بهادار

بازارهای مالی بر این اساس به دو بازار اولیه و بازار ثانویه تقسیم می‌شوند.

بازار اولیه (Primary Market)

بازاری است که در آن دارایی‌های مالی خود با منابع بلندمدت را می‌توانید مبادله کنید. در این بازار، فروشنده اوراق بهادار با فروش این اوراق، وجه مورد نیاز خود را به دست می‌آورد.

بازار ثانویه (Secondary Market)

در این بازار، اوراق بهاداری که قبلاً منتشر شده، خرید و فروش می‌شوند. این بازار، سبب می‌شود که افراد از فروش اوراق خود و تبدیل آن به نقدینگی اطمینان یابند؛ همچنین این بازار، قیمت سهام‌های منتشر شده به عنوان عرضه اولیه را نیز مشخص می‌کند.

بازار ثانویه به دو دسته تقسیم می شود:

بازار سازمان یافته بورس اوراق بهادار (Stock Market)

بازار رسمی سرمایه است که در آن خرید و فروش سهام شرکتها و اوراق قرضه مؤسسات دولتی و خصوصی انجام می‌شود. بازار بورس اوراق بهادار نیز در این بازار قرار می‌گیرد. قیمت سهام در این بازار، با توجه به عرضه و تقاضا تعیین می‌شود.

بازار فرابورس (Over the Center Market)

دومین بازار سرمایه ایران، بازار فرابورس می‌باشد. این بازار همانند بازار بورس است، با این تفاوت که شرایط پذیرش در آن راحت تر از بازار بورس می‌باشد. این بازار به چهار دسته بازارا ول، بازار دوم، بازار پایه (زرد، نارنجی و قرمز) و بازار سوم تقسیم می‌شود.

برای کسب اطلاعات بیشتر در زمینه بازار فرابورس و تفاوت آن با بازار بورس به مقاله تفاوت بورس و فرابورس مراجعه کنید.

3-بازارهای مالی بر اساس سررسید تعهدات مالی

بازار پول

بازار پول، بازاری برای داد و ستد پول و ديگر دارایی‌های مالی جانشین نزدیک به پول (كه سررسيد كمتر از يك سال دارند) می باشد؛ همچنین از بازار پول، می‌توان با عنوان بازار ابزارهای مالی کوتاه‌مدت با ریسک کم در عدم پرداخت، نقدشوندگی و ارزش اسمی بالا نام برد.

در ادامه بازار پول را به طور کامل توضیح خواهیم داد.

انواع بازارهای مالی

بازارهای مالی به دو دسته تقسیم می‌شوند:

1 – بازار سرمایه (Capital market)

2 – بازار پولی (Money market)

بازار سرمایه (Capital market)

بازار سرمایه، نمونه‌ای از بازارهای مالی است که در آن داد و ستد ابزارهای مالی با سررسید بیشتر از یک سال و همچنین دارایی‌های که سررسید ندارند، انجام می‌شود. بازار سرمایه از مهمترین بازارها برای پس‌انداز و تأمین سرمایه شرکتها می‌باشد. از متداول‌ترین شکل مبادله مالی در بازار سرمایه، تامین مخارج مالی دولت می‌باشد.

ابزارهای بازار سرمایه

بازار سرمایه از دو ابزار برای داد و ستد استفاده می‌کند: ابزارهای تامین مالی دراز مدت و ابزارهای ویژه مدیریت خطر

ابزارهای تامین مالی دراز مدت

این ابزارها در بازارهای مالی به چند دسته تقسیم می‌شوند که در ادامه هرکدام را به طور کامل توضیح خواهیم داد.

سهام: بخشی از دارایی‌های یک شرکت یا واحد تولیدی است که دارندگان آن به اندازه سهمی که خریداری کرده اند، مالک آن شرکت می‌شوند.

سهام عادی: نوعی ابزار سرمایه‌گذاری است که نشانگر مالکیت دارندگان آن می‌باشد و به دو دسته سهام بانام و سهام بی نام تقسیم می‌شود.

سهام ممتاز: اوراق بهاداری است که دارندگان آن با توجه به درآمد و دارایی شرکت، در آن شریک می‌شوند. زمانی که قیمت سهام عادی بیشتر باشد، این سهام انتشار پیدا می‌کند.

اوراق قرضه: اسنادی هستند که به موجب آن، شرکت موظف است سالانه، سودی را به دارندگان آن پرداخت کرده و در زمان سررسید، اصل مبلغ را پرداخت کند.

اوراق مشارکت: اوراقی با سود علی‌الحساب است که در آن، شرکت متعهد می‌شود طی زمان مشخصی، سود و اصل پول را پرداخت کند.

ابزارهای ویژه مدیریت خطر

مقابله با ریسک ناشی از نوسانات قیمتی از کارکردهای مهم بازار سرمایه است. این کارکرد از طریق به‌ کارگیری ابزارهایی تحت عنوان ابزارهای مشتق انجام می‌شود. معامله ‌گران این ابزارها، با پذیرش هزینه‌ای کم، از ریسک زیاد نوسان قیمت جلوگیری کرده و آن را به سایر سرمایه‌گذاران منتقل می‌کنند.

از مهمترین ابزارهای مشتق بازار سرمایه که جزء بازارهای مالی می‌باشد، می توان به قرارداد اختیار معامله اشاره کرد. اختیار معامله، قراردادی بین خریدار و فروشنده است. در این قرارداد، خریدار حق خرید یا فروش مقداری معینی از دارایی درج شده در قرارداد را دارد. به عبارت دیگر، در این قرارداد، خریدار به ازای پرداخت هزینه حق معامله، دارایی درج شده در این قرارداد را خریداری کرده و در زمان مشخص و به قیمت تعیین شده، حق خرید و فروش آن را دارد.

از دیگر ابزارهای مشتق بازار سرمایه می‌توان به قرارداد تحویل آتی اشاره کرد. در این قرارداد، تحویل کمیت و کیفیت مشخصی از یک کالا با قیمت و زمان مشخص، تنظیم می‌شود. همچنین طبق این قرارداد، خریدار، مقدار مشخصی از یک کالا را با قیمت معینی از فروشنده تحویل می‌گیرد و فروشنده متعهد می‌شود این کالا را در زمان مشخص به خریدار تحویل دهد. تسویه قراردادهای آتی به صورت تحویل فیزیکی کالا می‌باشد‌.

بازار پولی (Money market)

بازاری است که در آن به داد و ستد پول و دارایی‌های دیگر (که سررسید آنها کمتر از یک سال است) می‌پردازند؛ همچنین ابزار مالی کوتاه مدت با ریسک کم و نقدشوندگی بالا نیز می‌باشد. این بازار با استفاده از ابزارها امکان نقدشوندگی را در مدت کم و به میزان مطلوب برای اشخاص و معامله گران فراهم می‌کند.

محل خاصی برای بازار پول در نظر گرفته نشده است. بطور کلی بانکها و موسسات غیر بانکی که در آنها داد و ستد ابزارهای مالی انجام می‌شود، بازار پول را تشکیل می‌دهند.

نهادهای بازار پول

بانک مرکزی و دیگر بانکها از قبیل، بانکهای تجاری و مؤسسات اعتباری غیربانکی از مهمترین نهادهای بازار پول به شمار می‌آیند. علاوه بر بانکها، شرکتهای تجاری، موسسات دولتی، صندوق‌های سرمایه‌گذاری، کارگزاران و معامله‌گران و در نهایت سرمایه‌گذاران نیز در این بازار نقش مهمی ایفا می‌کنند.

ابزارهای بازار پول

اسناد خزانه: اوراق بهادار کوتاه مدتی هستند که توسط دولت منتشر می‌شوند و سررسید آنها سه ماه، شش ماه و یا یک سال می‌باشد. این اسناد هنگام فروش، کمتر از قیمت اسمی به فروش می رسند. این اوراق توسط بانک مرکزی منتشر می‌شود. اسناد خزانه، دارای ریسک کمتری هستند. در نتیجه، موسساتی که به دنبال سرمایه‌گذاری موقت در مکانی مطمئن هستند، این اسناد را خریداری می‌کنند.

برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه مقاله اسناد خزانه را مطالعه نمایید.

پذیرش بانکی: از جمله ابزارهای قدیمی و کوچک (به لحاظ حجم و مبلغ) پذیرش بانکی می‌باشد. این ابزار برای تأمین مالی کالاهایی که هنوز از فروشنده به خریدار منتقل نشده ‌ند، مورد استفاده قرار می‌گیرد.

اوراق تجاری: اوراق قرضه کوتاه مدت با سررسید کمتر از یک سال می‌باشند. این اوراق، توسط شرکتهای مالی و غیرمالی منتشر می‌شوند. اوراق تجاری، روشی برای تأمین مالی شرکتها و همچنین به عنوان سرمایه میان مدت و کوتاه مدت مورد استفاده قرار می‌گیرند.

گواهی سپرده: از جدیدترین و مهمترین ابزارهای بازار پول و همچنین از مهمترین منابع تأمین مالی بانکهای تجاری به شمار می‌رود. در واقع، گواهی سپرده سندی است که توسط بانک منتشر می‌شود. این نوع سرمایه‌گذاری دو مزیت عمده دارد:

سرمایه‌گذار می‌تواند بازده پول خود را به دقت محاسبه کند.
زمان سررسید اصل و بهره گواهی نیز مشخص است.

گواهی‌های سپرده به دو بخش قابل انتقال و غیرقابل انتقال تقسیم می‌شوند. دارنده گواهی سپرده قابل‌ معامله، می‌تواند آن را قبل از تاریخ سررسید در بازار به فروش برساند. به همین دلیل، این گواهی‌ها از نقدشوندگی بالایی برخوردار هستند. گواهی‌های غیرقابل مبادله، قابل فروش مجدد نیستند و دارندگان آنها در صورت نیاز به وجه نقد، تنها با مراجعه به موسسه سپرده‌پذیر و با پرداخت جریمه در نظر گرفته، می‌توانند سپرده خود را از مؤسسه خارج کنند.

ساختار بازار سرمایه کشور

ساختار بازار سرمایه به زیرمجموعه های زیر تقسیم می‌شود:

سازمان بورس و اوراق بهادار
شورای عالی بورس
شركت بورس اوراق بهادار
شركت بورس كالای ايران
شركت سپرده گذاری مركزی اوراق بهادار و تسويه وجوه
نهادهای مالی شركت مديريت فناوری بورس تهران

1.سازمان بورس و اوراق بهادار

سازمان بورس و اوراق بهادار، اولین نهاد مربوطه به بازار سرمایه در نظر گرفته می‌شود. این سازمان در سال ۱۳۴۰ تأسیس شد و مؤسسه‌ای غیردولتی است که دارای حقوقی مستقل بوده و از محل کارمزدهای دریافتی و سایر درآمدها اداره می‌شود.

2. شورای عالی بورس و اوراق بهادار

شورای عالی بورس و اوراق بهادار، برای ساماندهی و توسعه بازار فرابورس و تقسیم وظایف بازار بورس و اوراق بهادار و همچنین نظارت عالیه بر اجرای قانون بورس و اوراق بهادار، تشکیل شده است.

از وظایف مهم شورای عالی بازار سرمایه می‌توان به تصویب سیاستهای کلان و خط مشی بازار و همچنین اعمال نظارت بر اجرای قانون بازار اوراق بهادار اشاره کرد.

3.شركت بورس اوراق بهادار

سازمان بورس و اوراق بهادار تهران در سال ۱۳۴۶ با عنوان ابزارهای متکی به بازار آزاد تأسیس شد. این شرکت به منظور تشویق بخش خصوصی برای حضور در اقتصاد تشکیل شد. مأموریت اصلی این شرکت، ایجاد بازاری منصفانه و شفاف با ابزارهای متنوع می‌باشد؛ همچنین نظارت بر فعالیت ناشران اوراق بهادار پذیرفته شده را نیز در دستور کار خود قرار داده است.

4.شركت بورس كالای ايران

شرکت بورس کالای ایران در مهر ماه سال 1386 با ادغام سازمان کارگزاران بورس فلزات تهران و بورس کالای کشاورزی، فعالیت خود را آغاز کرد. این بازار به چهار دسته تقسیم می‌شود:

1- بازار فیزیکی : در این بازار، انواع کالاهای قابل عرضه در بورس کالا مانند: مواد پتروشیمی، مواد شیمیایی، انواع مس، انواع مقاطع آهنی و. عرضه می‌شود.

2- بازار فرعی: کالاهایی مانند: ضایعات فلزی، املاک و . که در بازار فیزیکی پذیرش نمی‌شوند، در این بازار عرضه می‌گردند.

3- بازار مشتقه: در این بازار، قراردادهای اختیار معامله و آتی (که از نمونه های آن می‌توان به آتی سکه و آتی زعفران اشاره کرد) معامله می‌شود.

4- بازار مالی: این بازار که قراردادهای سلف موازی استاندارد، گواهی سپرده کالایی و صندوق سرمایه‌گذاری کالایی و… در آن داد و ستد می‌گردد، نمونه ای از بازار بورس کالا می باشد.

برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد بورس کالا به مقاله چگونه وارد بورس کالا شویم مراجعه کنید.

5.شركت سپرده گذاری مركزی اوراق بهادار و تسويه وجوه

سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه (سمات)، شرکتی است که امور مربوط به ثبت،‌ نگهداری، انتقال مالکیت اوراق بهادار و تسویه وجوه را انجام می‌دهد. این شرکت از طریق افزایش کارایی پایاپای، تسویه معاملات و کاهش هزینه های معاملاتی، نقش مهمی برعهده دارد.