اوراق اختیار معامله و کاربردهای آن

دکتر احمد یزدان پناه
اقتصاددان و استاد دانشگاه

معاملات آتی

درسال 1848 میلادی در شیکاگو تولیدکنندگان گندم برای فروش محصولات خود نیاز به بازاری داشتند تا معاملات نقدی را انجام دهند یعنی گندم بدهند و پول آنرا بستانند. به تدریج فروشندگان و خریداران شروع به نوعی تعهد جهت دریافت وجه نقد خود در آینده گرفتند و زمینه معاملات آتی (Futures) را پایه ریزی کردند بدین معنی که: تولیدکننده موافقت نماید که محصول خود را به خریدار در تاریخ آینده با قیمت توافق شده بفروشد.

آذرماه ١٣٨۴ را می توان به عنوان سرآغاز جشن بلوغ بازار سرمایه ایران قلمداد کرد. در آن تاریخ طبق تصویب مجلس شورای اسلامی بر اساس قانون جدید بازار سرمایه که توسط دولت محترم به مجلس تقدیم شد، معاملات اوراق مشتقه مانند قراردادهای آتی کالا در بورس شکل قانونی پیدا نمود و مراجع تقلید نیز قبل از دولت و مجلس مجوز لازم را تنفیذ نموده بودند.

آتی کالا

قرارداد آتی توافقنامه ای است مبتنی بر خرید یا فروش دارایی مشخص در زمان معین در آینده، با قیمت مشخص. در این قرارداد خریدار متعهد می گردد کالای مورد نظر را در تاریخ تعیین شده تحویل گرفته و مبلغ مشخصی را بابت هر واحد از آن پرداخت نماید و فروشنده نیز متعهد میگردد درتاریخ موردنظر درازای دریافت وجه مشخصی کالای مورد نظر را تحویل نماید. برای جلوگیری از امتناع طرفین از انجام قرارداد، طرفین به صورت شرط ضمن عقد متعهد می شوند مبلغی را به عنوان وجه تضمین نزد اتاق پایاپای بگذارند و متعهد می شوند متناسب با تغییرات قیمت آتی، وجه تضمین را تعدیل کنند و اتاق پایاپای از طرف آنان وکالت دارد متناسب با تغییرات قیمت، بخشی از وجه تضمین هریک از طرفین را به عنوان اباحه تصرف در اختیار دیگری قرار دهد و او حق استفاده از آن را خواهد داشت تا در سررسید باهم تسویه کنند. هم اکنون زعفران رشته ای بریده ممتاز ،زعفران رشته ای درجه یک ، زیره سبز و پسته داراییهای پایه پذیرفته شده به عنوان دارایی پایه قراردادهای آتی بورس کالا می باشد.

از مزایای قراردادهای آتی امکان پوشش ریسک (hedging) با هزینه کم، امکان سود آوری در بازار نزولی ( short sell)، امکان ورود در بازارهای بزرگتر با سرمایه کم (leverage)، آربیتراژ می باشد.

نرخ تسویه درپایان روز معاملاتی کشف میگردد و با توجه به آن به روزرسانی حسابها صورت میپذیرد و سود و زیان کلیه قراردادهای باز توسط اتاق پایاپای بورس محاسبه و در حساب مشتریان اعمال می گردد. قیمت تسویه روزانه هم اکنون بر اساس میانگین قیمت 30% پایانی حجم معاملات منتهی به پایان آخرین جلسه معاملاتی و قیمت تسویه لحظه ای براساس میانگین قیمت 30% پایانی حجم معاملات منتهی به هر لحظه محاسبه خواهد شد.

در صورتیکه پس از کشف نرخ تسویه و اعمال آن در صورتحساب مشتریان، موجودی حساب از حداقل سپرده تعیین شده توسط بورس کمتر گردد اخطار افزایش وجه تضمین برای مشتریان ارسال می گردد. مشتریان فرصت دارند تا یک ساعت پس از شروع معاملات روز بعد نسبت به افزایش موجودی خود اقدام نمایند.در صورت عدم واریز وجه در زمان اعلام کارگزار از سوی مشتری، کارگزار موظف است با اخذ موقعیت معکوس نسبت به بستن معامله باز مشتری اقدام نماید.

بیشتر قراردادهای آتی، منجر به تحویل فیزیکی کالا نمیشود علتش آن است که اکثر سرمایه گذاران قبل از فرا رسیدن زمان تحویل کالا، اقدام به بستن قرارداد یا Offsetting می نمایند. تبدیل تعهد از طریق اتخاذ یک ”موقعیت تعهدی“ جدید معکوس در مقابل ”موقعیت تعهدی باز“ مشتری صورت می پذیرد.

تمامی افراد حقیقی و حقوقی میتوانند با مراجعه به شعب کارگزاری سهم آشنا با همراه داشتن اصل مدارک هویتی و تکمیل فرم ها اقدام به اخذ کد معاملاتی قرارداد آتی نمایند. و همچنین در صورت داشتن شرایط لازم بعد از اخذ مجوز دسترسی به سامانه برخط معاملات قراردادهای آتی، کد کاربری و کلمه عبور برای استفاده از خدمات آنلاین برای مشتریان محترم صادر میگردد .

گواهی سپرده کالایی

گواهی سپرده کالایی اوراق بهاداری است که نشان دهنده مالکیت دارنده ی آن بر مقدار معینی کالاست و پشتوانه آن قبض انبار استانداری است که توسط انبارهای موردتایید بورس صادر می گردد. بر اساس گزارش های منتشر شده توسط نهادهای بین المللی قبوض انبار از ابزارهای متداول تامین مالی در کشورهای توسعه یافته و حتی برخی کشورهای در حال توسعه به حساب می آیند. از کاربردهای مهم قبوض انبار در تامین مالی، برای تمامی بخش های اقتصادی، ابزار تحویل در قراردهای آتی می باشد.

تمام اشخاص حقیقی و حقوقی که کد معاملات اوراق بهادار دارند، می‌توانند اقدام به معامله گواهی سپرده کالایی هر کالایی نمایند. برای تحویل گرفتن کالا از انبار (در صورت داشتن گواهی سپرده در کد بورسی) باید مدارک لازم شامل معرفی نامه برای انبار از کارگزاری دریافت شود و با ارائه مدارک به انبار و واریز هزینه های انباردار کالا به خریدار تحویل داده می شود.

مزایای قراردادهای اختیار معامله چیست؟ (۱)

از آمار رشد صنعت اختیار معامله ها در بورس های جهانی، می توان نتیجه گرفت که معاملات اختیار معامله مزایا و جذابیت بالایی داشته و بر زندگی مردم اثر گذاری مثبت دارند.

به گزارش «پایگاه خبری بورس کالای ایران»، سابقه معامله قراردادهای اختیار معامله ( options ) به سال ۱۹۷۳ (یعنی ۴۴ سال قبل) بر می­ گردد. در دهه های اخیر طبق آمار «شورای صنعت اختیار معامله­ ها» ( OIC ) حجم کل قراردادهای اختیار معامله در بورس­ های ایالات متحده در ۱۹۵۹ حدود ۵۰۷ میلیون بوده است. تا ۲۰۰۷ این رقم رشد چشم گیری نموده و از ۳ میلیارد قرارداد فراتر رفته است. در سطح جهانی تعداد قراردادهای آتی و اختیار معامله شده در بورس­ ها در سال ۲۰۱۵ به ۷۸/۲۴ میلیارد قرارداد رسید که نسبت اوراق اختیار معامله و کاربردهای آن به سال ۲۰۱۴ رشدی معادل ۵/۱۳ درصد داشته است لذا صنعت مزبور بالاترین نرخ رشد را از ۲۰۱۰ تجربه کرده است. در منطقه آسیا- پاسیفیک رشد مزبور بیشترین بوده یعنی به ۷/۳۳ درصد رسیده و تعداد قراردادهای آتی و اختیار معامله شده در بورس ­ها آن منطقه ۷/۹ میلیارد قرارداد بوده است.

از ارائه آمار رشد این صنعت و بازار در مقدمه بالا، می توان نتیجه گرفت که معاملات اختیار معامله مزایا و جذابیت بالایی دارند و بر زندگی مردم اثر گذاری مثبت دارند که چنین رشدی را بخصوص در آسیا پاسیفیک تجربه کرده ­اند. اما چرا این ابزار معاملاتی این چنین مقبولیت عام پیدا کرده است؟ هر چند می­دانیم ریسک­ های آن حکم می­کند که این قراردادها فقط برای معامله­ گران مطلع و آگاه مفید فایده باشند؛ اما به راستی مهمترین مزیت­ های قراردادهای اختیار کدام اند؟

دکتر احمد یزدان پناه
اقتصاددان و استاد دانشگاه

مزایای قراردادهای اختیار معامله

گرچه بیش از ۴۰ سال از معرفی آنها می­ گذرد ولی گویا توجه به شایستگی آنها همین چند سال شروع شده است. برخی از سرمایه­ گذاران از انجام معاملات اختیار معامله ­ها ( options ) سرپیچی می­ کنند چرا که بر این باورند آن قراردادها پیچیدگی­ های خاص خود را دارند و لذا شناخت و فهم و درک درست آنها مشکل است. برخی از سرمایه­ گذاران تجربه تلخی از اولین تجارت خود از تجارت آنها دارند، زیرا نه خود آنها و نه کارگزار آن ها اموزش علمی و عملی مناسبی را در چگونگی بکارگیری آن ابزارها ندیده ­اند. بکارگیری نامناسب و نادرست از قراردادهای اختیار معامله، مثل هر ابزار قدرتمند دیگری، میتواند به مشکلات عدیده­ ای منجر شوند.

باید گفت که واژه «ریسکی» ( risky ) و یا «خطرناک» ( dangerous ) که به ناحق به این قراردادها توسط برخی رسانه های مالی در دنیا سنجاق شده است، اجازه نمی ­دهند مزایای آن از پشت ابرها تیره نمایان شوند. لذا این امر برای سرمایه ­گذاران بخصوص منفرد از اهمیت خاصی برخوردار است که قبل از هر گونه تصمیمی درباره ارزش قرارداد اختیار معامله به هر دو روی سکه دقیق شوند.

مزایای کاربرد قراردادهای اختیار معامله می توان در چهار دسته (بدون ترتیب اهمیت) خلاصه نمود. آنها کارایی و کارآمدی هزینه ­ها ( cost efficiency ) را افزایش می­ دهند، می­توانند ریسک کمتری نسبت به «سهام» داشته باشند؛ معاملات آن ها درصد بازده بالقوه بالاتری بدست می­ دهند و سرانجام آنها تعداد متنوعی از استراتژی­ های معاملاتی را ارائه می ­کنند. پس از توجه به شرح بسیار مختصری که برای هر کدام آنها داده خواهد شد، اگر ارزیابی مجددی درباره قرادادهای اختیار معامله داشته باشید. از فرصت ­های پیش رو در بورس­ های کشور بیشتر و بهتر استفاده خواهید برد.

قراردادهای اختیار معامله در کاربرد اهرم­ های مالی ( Leveraging ) با قدرت عمل می­کنند بطور دقیق­ تر، یک سرمایه­ گذار می­تواند به کمک اختیار معامله­ ها وضعیت یا موفقیت معاملاتی خاصی را در مورد سهام بخود بگیرد که در مقایسه با وضعیت مشابه آن درباره سهام (خرید یا فروش) بدون کمک اختیار معامله، هزینه­ های بزرگی را متحمل نشود. برای مثال، برای خرید ۲۰۰ سهم ۸۰ دلاری، یک سرمایه ­گذار می­باید ۱۶۰۰۰ دلار هزینه کند. در حالی­که اگر آن سرمایه­ گذار یا خریدار آن سهام اقدام به خرید دو قرارداد اختیار خرید ( call options ) به ۲۰ دلار می ­نمود. (هر قرارداد شامل ۱۰۰ سهم است)، کل هزینه­ هایی که او می ­بایست بپردازد ۴۰۰۰ دلار می­ شد. (۲۰ دلار قیمت هر قرارداد در بازار ×۱۰۰ سهم × ۲ قرارداد). در این گزینه سرمایه­ گذار مزبور ۱۲۰۰۰ دلار از سرمایه خود را در اختیار دارد تا به صلاح خود صرف گزینه­ های دیگر نماید. واضح است کار «به همین سادگی» نیست، سرمایه گذار مزبور مجبور است قرارداد اختیار خرید مناسب و درستی را خریداری نماید که بتواند با وضعیت یا موقعیت آن سهم بخوبی برابری کند. گرچه، این استراتژی (که بدان "جایگزینی سهام" می­گویند) تنها گزینه قابل قبول نیست ولی روشی عملی و مفید و از نظر هزینه­ ها کارآمد است.

مثال، فرض کنید شما تمایل به خرید سهام شرکت «آتیه» نموده­ اید، زیرا فکر می­کنید در چند ماه آینده سهام مزبور ترقی خواهند نمود. شما می­خواهید ۲۰۰ سهم آن شرکت را که هر سهم ۱۳۱ دلار معامله می­شود، خریداری نمایید، این سرمایه­ گذاری یا خرید برای شما در کل ۲۶۲۰۰ دلار هزینه در بردارد. به جای آنکه آن همه پول را درگیر کنید، شما می ­توانید به بازار قراردادهای اختیار معامله در بازار سهام یا بورس کالا مراجعه کرده و اختیار معامله مناسبی را که بسیار به آن سهام هم تراز اوراق اختیار معامله و کاربردهای آن هستند انتخاب کنید و یک قرارداد اختیار خرید ( call option ) برای چند ماه آینده با قیمت توافقی یا قیمت اعمال ۱۰۰ دلار به مبلغ ۳۱ دلار خریداری کنید. برای کسب یک وضعیت یا موقعیت معادل اندازه ۲۰۰ سهم که در بالا اشاره شد، شما به دو قرارداد نیاز دارید. این امر کل سرمایه­ گذاری شما را به ۶۸۰۰ دلار می­ رساند. (۳۴ دلار قیمت آن قرارداد در بورس × ۱۰۰ سهم × ۲ قرارداد) که با حجم سرمایه ­گذاری قبلی بر روی همین تعداد از آن سهام که ۲۶۸۰۰ بود کلی تفاوت دارد. این تفاوت را می توانید در حساب خود بخوابانید و سود سپرده آنرا بگیرید و یا به شکار فرصت­ها سرمایه­ گذاری در دارایی­های دیگری (مثل مشتقه ­های کالایی) تا اوراق اختیار معامله و کاربردهای آن بدین وسیله سبد دارایی­ های (پرتفوی) خود را متنوع تر ساخته و ریسک سرمایه ­گذاری ­های خود را کاهش دهید (به همبستگی آماری بین کالاها و سهام در پرتفوی خود توجه داشته باشید که منفی­ اند، یعنی در صورت کاهش قیمت یک قلم افزایش قیمت در دیگری حافظ منافع ما می­شود!).

با توجه به طولانی شدن بحث، اجازه دهید ۳ مزیت دیگر اختیار معامله را در یادداشت بعدی مطرح کنیم.

جزئیات خبر

اختیار معامله(Option) قراردادی دوطرفه بین خریدار و فروشنده است که براساس آن خریدار قرارداد، حق(نه الزام و تعهد) دارد که مقدار معینی از دارایی مندرج در قرارداد را با قیمت معین و در زمانی مشخص بخرد یا بفروشد.

براساس این قرارداد، دو طرف توافق می‌کنند که در آینده معامله‌ای انجام دهند. در این معامله خریدار "اختیار معامله"، در ازای پرداخت مبلغ معینی، حق خرید یا فروش دارایی مندرج در قرارداد را در زمانی مشخص با قیمتی که هنگام بستن قرارداد تعیین شده است، به دست می‌آورد.

از اختیار معامله به‌عنوان سپر دفاعی در برابر بازار بورسِ در حال سقوط استفاده کنیم

از طرف دیگر، فروشنده قرارداد اختیار معامله، در مقابل اعطای این حق به خریدار با دریافت مبلغ معینی هنگام عقد قرارداد، براساس مفاد قرارداد، آماده فروش دارایی مذکور است. چنان‌که از تعریف قرارداد اختیار معامله پیداست، دارنده قرارداد(خریدار) در اعمال حق خود مختار است و به عبارت دیگر هیچ تعهد و الزامی ندارد و در صورت صرف‌نظر وی از اجرای قرارداد، مبلغی را که در ازای این حق، پرداخته است از دست می‌دهد. از طرف دیگر فروشنده در صورت تمایل خریدار، مجبور به اجرای قرارداد است.

فواید اختیار معامله

یکی از فواید مهم اختیار معامله، تطبیق‌پذیری و توانایی آن برای ارتباط برقرار کردن با دارایی‌های سنتی‌ مانند سهام شخصی است. این ویژگی به شما امکان می‌دهد که موقعیت خود را طبق شرایطی که ممکن است در بازار اتفاق بیفتد، تطبیق دهید یا تنظیم کنید. برای مثال می‌توانیم از اختیار معامله به‌عنوان سپر دفاعی در برابر بازار بورسِ در حال سقوط استفاده کنیم تا ضرر سقوط سهام را کاهش بدهیم یا می‌توانیم از آن برای پیش‌بینی استفاده کنیم یا اگر بخواهیم می‌توانیم با استفاده از آن‌ها خیلی محافظه‌کار باشیم؛ بنابراین استفاده از اختیار معامله را می‌توان به‌عنوان بخشی از استراتژی وسیع‌تر سرمایه‌گذاری توصیف کرد؛ اما این تطبیق‌پذیری عملی هم مشکلات خود را دارد.

اختیار معامله، اوراق بهادار خیلی پیچیده‌ای هستند و اگر درست از آن‌ها استفاده نکنیم ممکن است ریسک بالایی داشته باشند. به همین دلیل است که وقتی اختیار معامله را خرید و فروش می‌کنیم، معمولا با جمله‌ای مثل این مواجه می‌شویم: «اختیارات شامل ریسک‌ها هم می‌شوند و برای هرکسی مناسب نیستند. اگر توان ریسک بالا دارید، سرمایه‌گذاری کنید». اختیار معامله به گروه بزرگتری از اوراق بهادار به‌نام اوراق بهادار مشتقه تعلق دارد.

معنای مشتقه

همان‌طور که گفتیم این نوع از اوراق بهادار معمولا ریسک بالایی دارند و همچنین این توانایی را دارند که اقتصاد را به‌هم بریزند، اما این تفکر کمی اغراق‌‌ شده‌ است. معنای «مشتقه» بودن این است که قیمت آن به قیمت چیز دیگری وابسته یا از آن مشتق شده است. مثل آبمیوه که از میوه مشتق است و سس کچاپ که مشتق از گوجه فرنگی است. اختیار معامله از اوراق بهادار مالی مشتق است، یعنی ارزش آن‌ها به ارزش دارایی‌های دیگر بستگی دارد. مشتق بودن به این معنی است و انواع مختلفی از اوراق بهادار وجود دارند که تحت عنوان مشتق قرار می‌گیرند، مثلا پیمان‌های آتی، قرارداد سلف و قراردادهای معاوضه که خود انواع زیادی دارد.

معنای «مشتقه» بودن این است که قیمت آن به قیمت چیز دیگری وابسته یا از آن مشتق شده است

داشتن آگاهی کافی درباره عملکرد اختیار معامله و اینکه چطور از آن‌ها استفاده‌ مناسب داشته باشیم، به شما کمک می‌کند سود زیادی در بازار به‌دست بیاورید. اگر پایه و اساس قضاوتیِ اختیار معامله برای شما مناسب نیست، اشکالی ندارد. می‌توانید بدون قضاوت کردن از این سهام استفاده کنید. حتی اگر تصمیم بگیرید هرگز از اختیار معامله استفاده نکنید، باید بدانید شرکت‌هایی که در آن‌ها سرمایه‌گذاری می‌کنید، چگونه از آن استفاده می‌کنند. حالا چه این استفاده محافظت در برابر ریسک معاملات ارزی باشد، چه مالکیت را به‌صورت اختیار معامله به کارکنان بدهند، خیلی از شرکت‌های چند ملیتی امروزی به نوعی از اختیار معامله استفاده می‌کنند.

قرارداد حق خرید

قرارداد حق خرید ممکن است به‌عنوان ودیعه برای هدفی در آینده در نظر گرفته شود. برای مثال توسعه‌دهنده‌ زمین ممکن است حق خرید یک پارکینگ عمومی خالی را در آینده داشته باشد، ولی فقط می‌خواهد در صورتی از این حق استفاده کند که قوانین منطقه‌بندی خاصی تصویب شوند. توسعه‌دهنده می‌تواند حق خرید پارکینگ را به قیمت 250 میلیون تومان از زمین‌دار در هر مقطعی در سه سال آینده خریداری کند. البته زمین‌دار چنین اختیاری را به رایگان نمی‌دهد و توسعه‌دهنده باید مبلغی بپردازد تا آن حق را به‌دست بیاورد. در مورد اختیار معامله این هزینه اجرت نام دارد و مقدار آن قرارداد اختیار معامله است. در این مثال، اجرت ممکن است ۶ میلیون تومان باشد که توسعه‌دهنده به زمین‌دار می‌پردازد. بعد از دو سال قوانین منطقه‌بندی تصویب شده‌اند.

اختیار معامله، اوراق بهادار خیلی پیچیده‌ای هستند و اگر درست از آن‌ها استفاده نکنیم ممکن است ریسک بالایی داشته باشند

توسعه‌دهنده از اختیار خود استفاده می‌کند و زمین را به قیمت 250 میلیون تومان می‌خرد، حتی اگر ارزش آن در بازار دو برابر شده باشد. در شرایطی دیگر قانون منطقه‌بندی تا چهار سال بعد تصویب نشده است، یک سال بعد از انقضای قرارداد اختیار معامله؛ حالا توسعه‌دهنده باید قیمت بازار را بپردازد. در هر صورت زمین‌دار 6 میلیون تومان را نگه می‌دارد.

قرارداد حق فروش

اما قراردادهای حق فروش را می‌توان به‌عنوان بیمه در نظر گرفت. توسعه‌دهنده‌ی زمین مقدار زیادی سهام مرغوب دارد و نگران است که در دو سال آینده رکود اقتصادی اتفاق بیفتد. او می‌خواهد اطمینان داشته باشد که اگر سهام بازار سقوط کند، سهام او بیشتر از ۱۰ درصد ارزش خود را از دست نمی‌دهد. اگر سهام S&P 500 در حال حاضر با ارزش ۲۵۰۰ دلار خرید و فروش می‌شود، او می‌تواند قرارداد حق فروش را خریداری کند که به او این حق را می‌دهد که شاخص را در هر زمانی در دو سال آینده به قیمت ۲۲۵۰ دلار بفروشد. اگر ظرف ۶ ماه بازار ۲۰ درصد سقوط کند، این فرد با ۵۰۰ سهم توانسته است ۲۵۰ امتیاز به‌دست بیاورد؛ چون شاخصی که دو هزار دلار قیمت داشته را با قیمت دو هزار و 250 دلار فروخته است.

داشتن آگاهی کافی در مورد عملکرد اختیار معامله و اینکه چطور از آن‌ها استفاده‌ مناسب داشته باشیم، به شما کمک می‌کند سود زیادی در بازار به‌دست بیاورید

ضرر کلی آن با توجه به قرارداد حق خرید ۱۰ درصد بوده است. در واقع حتی اگر بازار به صفر برسد، او فقط همان ۱۰ درصد را ضرر می‌کند. خلاصه اینکه خریدن اختیار معامله هزینه‌هایی را در بر دارد(اجرت آن) و اگر بازار در طول این دوره سقوط نکند، اجرت آن از بین می‌رود. این مثال‌ها چندین نکته‌ی مهم را نشان می‌دهند. اول اینکه وقتی اختیار معامله را خریداری می‌کنید، این حق را دارید که با آن کاری انجام دهید، ولی اجباری در کار نیست. همیشه این امکان را دارید که اجازه بدهید تاریخ انقضا رد شود، در این‌صورت اختیار معامله بی‌ارزش می‌شود، اما اگر این اتفاق بیفتد شما ۱۰۰ درصد سرمایه‌گذاری را از دست می‌دهید؛ این در واقع همان مبلغی است که برای اجرت اختیار معامله پرداخت کرده‌اید. دوم اینکه اختیار معامله فقط یک قرارداد است که به دارایی مربوطه مربوط می‌شود. به همین دلیل این اختیار از نوع مشتقات است. در این آموزش، دارایی‌های مربوطه معمولا سهام یا شاخص سهام هستند، ولی اختیار معامله همیشه در مورد همه‌ی انواع اوراق بهادار مالی مانند اوراق بهادار، ارز، کالاهای مصرفی یا حتی مشتقات دیگر معامله می‌شوند.

معامله‌ قرارداد حق خرید و قرارداد حق فروش

داشتن قرارداد حق خرید به شما موضع معاملاتی خرید در بازار می‌دهد؛ بنابراین فروشنده‌ قرارداد حق خرید، موضع معاملاتی فروش را دارد. قرارداد حق فروش به شما موضع معاملاتی فروش را در بازار می‌دهد و فروش قرارداد حق فروش، شما را در موضع معاملاتی خرید قرار می‌دهد. فهمیدن این چهار نکته خیلی اهمیت دارد، چون به چهار چیزی مربوط می‌شود که می‌توانید با اختیار معامله انجام بدهید؛ خریدن حق خرید، فروختن حق خرید، خریدن حق فروش، فروختن حق فروش.

قرارداد حق فروش به شما موضع معاملاتی فروش را در بازار می‌دهد و فروش قرارداد حق فروش، شما را در موضع معاملاتی خرید قرار می‌دهد

افرادی که اختیار معامله را می‌خرند خریدار(Holder) و کسانی که آن را می‌فروشند فروشنده(Writer) نام دارند. تفاوت اصلی بین خریداران و فروشندگان این است؛ خریداران حق خرید و خریداران حق فروش(خریداران) اجباری ندارند که خرید یا فروش انجام بدهند. آن‌ها می‌توانند اگر بخواهند از حقوق خود استفاده کنند. این ریسکِ خریداران اختیار معامله را محدود می‌کند، به این‌صورت که بیشترین ضرری که ممکن است متوجه‌ آن‌ها باشد، از دست دادن حق اجرت اختیار معامله است؛ اما فروشندگان حق خرید و فروشندگان حق فروش(فروشندگان) مجبور هستند بخرند یا بفروشند. به این معنا که فروشنده ممکن است به قول خود برای خرید یا فروش اوراق اختیار معامله و کاربردهای آن عمل کند. این یعنی فروشنده‌ اختیار معامله ریسک نامحدود دارد، یعنی ممکن است خیلی بیشتر از قیمت اجرتِ اختیار معامله را از دست بدهد.

اختیار خرید و اختیار فروش سهام چیست؟

یکی از ابزارهایی که در روزهای پرتلاطم بازار می‌تواند نوعی بیمه برای معامله‌گران باشد، قرارداد اختیار خرید و اختیار فروش است. در روزهای اخیر هم در جهت افزایش اعتماد معامله‌گران حقیقی به بازار بورس، این قراردادها توجه زیادی را جلب کرده‌اند.

به همین دلیل ما در این مقاله به بسط این دو مطلب می‌پردازیم.

تعریف اختیار خرید و اختیار فروش

در تعریف فنی اختیار خرید (Call Option) و اختیار فروش (Put Option) یا در کل اختیار معامله (Option) یک ابزار مشتقه در بازارهای مالی است که اختیار خرید یا اختیار فروش یک دارایی اوراق اختیار معامله و کاربردهای آن مشخص را به خریدار قرارداد اختیار خرید یا خریدار اختیار فروش می‌دهد.

اما درک این تعریف فنی خصوصا برای کسانی که در بازار سهام تازه وارد هستند سخت است. پس بگذارید با یک مثال جلو برویم.

اختیار فروش سهم فملی

در حال حاضر یعنی ۷ مهر سال ۹۹ قیمت سهم فملی 2920 تومان است. می‌دانیم که بازار در حال حاضر روند منفی دارد و همین قیمت هم در کف قیمت امروز است و 96 میلیون صف فروش پشت آن وجود دارد.

کمابیش همه می‌دانیم که اصلاح فعلی بازار تمام می‌شود و احتمالا در چند ماه آینده شاهد رشد بازار باشم. طبق محاسبات و تحلیل‌های ما هم همین سهم فملی می‌تواند قبل از عید سال ۱۴۰۰ مثلا تا ۴ هزار تومان رشد کند.

اما بازار منفی است. با اینکه می‌دانیم بازار رشد می‌کند و تحلیل‌های ما هم نشان می‌دهد که سهم فملی تا ۴ هزار تومان رشد می‌کند اما کمی شک هم نداریم؛ زیرا تحلیل‌های تکنیکال در بهترین حالت تا ۸۰ درصد دقت دارند و تحلیل‌های بنیادی با اینکه مطمئن‌تر هستند، اما ترسیم یک خط زمانی در‌ آن‌ها کار راحتی نیست. مگر در حالتی که شما بخواهید سرمایه‌گذاری طولانی‌مدت چندساله انجام دهید.

در این حالت یک اطلاعیه عرضه اوراق اختیار فروش فملی منتشر می‌شود. سررسید این اوراق ۱۵ فروردین ۱۴۰۰ و قیمت تضمینی خرید فملی نیز در آن ۴ هزار تومان است.

هر قرارداد اختیار فروش فملی تضمین‌کننده خرید ۱۰۰۰ سهم است و برای خرید آن نیز شما باید به ازای هر سهم ۱۰۰ تومان پول اوراق اختیار معامله و کاربردهای آن پرداخت کنید.

شما ۲ برگه قرارداد اختیار فروش فملی معادل اختیار فروش ۲۰۰۰ هزار سهم را می‌خرید. برای خرید این دوبرگه مبلغ ۲۰۰ هزار تومان نیز پرداخت می‌کنید. از آن‌سو از بازار سهام ۲۰۰۰ سهم خود فملی را هم می‌خرید. ارزش خرید شما با احتساب قیمت 2920 تومانی هر سهم، برابر ۵ میلیون و ۸۴۰ هزار تومان می‌شود.

در برگه اختیار فروش، فروشنده این اوراق (الکترونیکی) حق اختیار فروش سهم فملی در تاریخ ۱۵ فروردین ۹۹ را با قیمت ۴ هزار تومان به ازای هر سهم به شما داده است. شما می‌توانید از این حق خود استفاده بکنید یا نکنید. برگه اختیار فروش است و اختیار فروش دست شما است.

حال فرض کنید به تاریخ ۱۵ فرودین ۱۴۰۰ که سررسید این قرارداد اوراق اختیار معامله و کاربردهای آن اختیار فروش است رسیده‌ایم. چند اتفاق می‌تواند رخ دهد.

۱- قیمت سهم فملی کمتر از ۴ هزار تومان است

مثلا در این تاریخ قیمت سهم فملی ۳۷۰۰ تومان است. در این حالت شما می‌توانید از اختیار فروش خود استفاده کنید. فروشنده این قرارداد اختیار فروش نیز طبق این قرارداد باید سهم فملی را در این تاریخ با قیمت ۴ هزار تومان از شما بخرد.

در این حالت شما با سرمایه‌گذاری ۶ میلیون و ۴۰ هزار تومان، به سود ۱ میلیون و ۹۶۰ هزارتومانی رسیده‌اید؛ یعنی ۳۳ درصد سود کرده‌اید.

۲- قیمت سهم فملی بیشتر از ۴ هزار تومان است

فرض کنید در تاریخ سررسید قرارداد اختیار فروش، قیمت سهم فملی ۴۵۰۰ تومان است. در این حالت شما ۲۰۰۰ هزار سهم خود را می‌فروشید و ۲ میلیون و ۹۶۰ هزار تومان معادل ۴۹ درصد سود می‌کنید.

چون قیمت سهم بالاتر از قیمت خرید در قرارداد اختیار فروش است، شما قرارداد خود را اجرا یا اعمال (Excercise) نمی‌کنید.

در این سناریو فرضی شما با ۲۰۰ هزار تومان هزینه بیشتر، به‌نوعی خرید خود را بیمه می‌کنید.

در قرارداد اختیار فروش اگر قیمت سهم در زمان سررسید، بالاتر از قیمت خرید قرارداد باشد، شما از ۲۰۰ هزارتومانی که برای خرید اوراق قرارداد اختیار فروش پرداخت کرده‌اید، می‌گذرید. این پول همان اجرت فروشنده قرارداد و سودی است که فروشنده از این قرارداد می‌برد.

۳- قیمت فملی کمتر از 2920 تومان است

اگر سهام فملی در طول این زمان روند منفی داشته باشد و قیمت آن به کمتر از ۲۹۲۰ تومان که در موقع ارائه قراردادهای اختیار فروش بود، برسد، فروشنده این قرارداد دچار زیان می‌شود؛ اما درهرصورت مثل مورد اول مجبور است ۲۰۰۰ سهم فملی شما را به قیمت ۴ هزار تومان بخرد.

خرید یک قرارداد اختیار فروش ریسک خرید را برای خریدار سهم شدیدا کاهش می‌دهد. این در حالی است که ریسک فروش قرارداد اختیار خرید برای فروشنده، بسیار زیاد است.

به همین دلیل هم‌زمانی که چنین قراردادهای فروخته می‌شوند، معمولا نشانه‌ای از منفی بودن روند آینده بازار هستند و حس بازار (Sentient) هنگامی‌که چنین قراردادهایی فروخته می‌شوند شدیدا منفی

است. یکی از اهداف فروش این اوراق هم جلب اعتماد سرمایه‌گذاران حقیقی به بازار است.

اگر سهم در تاریخ سررسید قیمتی کمتر از قیمت خرید قرارداد داشته باشد، عملا فروشنده قرارداد باید مابه‌التفاوت قیمت خرید در اوراق با قیمت روز سهم را پرداخت کند. اگر در مثال بالا این مابه‌التفاوت بیشتر از ۱۰۰ تومان باشد، فروشنده قرارداد از فروش قرارداد اختیار فروش ضرر کرده است. اگر هم کمتر باشد، فروشنده نیز به حداقلی از سود رسیده است.

در هر حالت شما به‌عنوان خریدار قرارداد اختیار فروش می‌توانید با پرداخت اجرت قرارداد، سود خود از بابت خرید یک سهم را تضمین کنید.

قرارداد اختیار خرید

در قرارداد اختیار خرید برعکس قرارداد اختیار فروش، اختیار خرید یک کالا یا دارایی به خریدار قرارداد اختیار خرید داده می‌شود. در این قرارداد، خریدار می‌تواند در صورت خواست قرارداد را اجرا یا اعمال کند و فروشنده قرارداد اختیار خرید متعهد شده‌ است که کالایی را در قیمت مشخص‌شده در قرارداد به خریدار بفروشد.

قرارداد اختیار خرید فولاد

فرض کنید بازار صعودی است؛ اما شما شک دارید. می‌توانید سهم فولاد را که امروز در قیمت 1793 تومان در صف فروش است، بخرید. پیش‌بینی و تحلیل‌های شما نشان می‌دهد که این قیمت سهم در چند ماه آینده تا ۳ هزار تومان هم رشد می‌کند.

اما بازار مدتی است که صعودی است و انتظار یک اصلاح دارید. خرید سهم فولاد در این شرایط کمی ریسکش زیاد است.

دوباره خبر عرضه قرارداد اختیار خرید سهم فولاد به سررسید ۱۵ فروردین ۱۴۰۰ می‌رسد. قیمت فروش تضمینی در این قرارداد ۲۶۰۰ تومان است. هر قرارداد اختیار خرید شامل ۱۰۰۰ هزار سهم و قیمت هر اختیار خرید این سهم در قرارداد فوق ۵۰ تومان است.

شما دو قرارداد اختیار خرید برای خرید ۲۰۰۰ هزار سهم فولاد را می‌خرید. شما برای خرید این قرارداد 100 هزار تومان پول می‌دهید.

در موقع سررسید قرارداد اختیار خرید دو حالت ممکن است پیش آید.

۱- قیمت سهم فولاد کمتر از ۲۶۰۰ تومان است

فرض کنید موقع سررسید قرارداد اختیار خرید سهم فولاد رسیده است. قیمت سهم ۲۳۰۰ تومان است. در این حالت شما هیچ کاری نمی‌کنید و صرفا ۱۰۰ هزار تومان ضرر می‌کنید.

این ۱۰۰ هزار تومان هم که اجرت فروشنده قرارداد اختیار خرید است در حساب فروشنده قرارداد می‌ماند و عملا سود او می‌شود.

۲- قیمت سهم فولاد بیشتر از ۲۶۰۰ تومان است

فرض کنید در موعد سررسید قرارداد اختیار خرید، سهم فولاد با قیمت ۳۲۰۰ تومان در حال معامله است. در این حالت شما درخواست اعمال قرارداد اختیار خرید را به فروشنده می‌دهید.

در این حالت فروشنده موظف است تعداد ۲۰۰۰ سهم فولاد را با قیمت ۲۶۰۰ تومان که در قرارداد ثبت‌شده به شما بفروشد. شما پول معادل این ۲۰۰۰ هزار سهم یعنی ۵ میلیون و ۲۰۰ هزار تومان را می‌پردازید و بعدازآن همین سهم را به قیمت معاملاتی آن روز یعنی ۳۲۰۰ تومان می‌فروشید و یک‌میلیون ۲۰۰ هزار تومان ‌سود می‌کنید.

اگر هم نخواستید صبر می‌کنید که سهم فولاد بیشتر بالا برود. نکته اینجاست که چون شما حتی در همین شرایط هم سهم فولاد را با قیمتی به‌مراتب کمتر از قیمت بازار خریده‌اید، سود چشم‌گیری نصیبتان می‌شود.

در این حالت کل مبلغ پرداختی شما ۵ میلیون و ۲۰۰ هزار تومان برای خرید سهم فولاد و ۱۰۰ هزار تومان برای خرید قرارداد اختیار خرید فولاد است. با در نظر گرفتن این‌ها شما ۲۲ درصد سود می‌کنید.

معامله اوراق اختیار خرید و اختیار فروش

شما می‌توانید حتی پیش از تاریخ سررسید قرارداد اختیار خرید یا اختیار فروش، آن را به کس دیگری بفروشید. در این صورت می‌توانید سهم‌های پایه این قراردادها را هم مستقل از وضعیت اختیار خرید یا اختیار فروش معامله کنید.

با اینکه ارزش قراردادهای اختیار خرید و اختیار فروش، هنگام عرضه آن‌ها تعیین می‌شود اما هنگام با معامله این اوراق بین سهام‌داران ممکن است قیمت آن‌ها تغییر کند.

معمولا هم معاملات این قراردادها بدون دامنه نوسان انجام می‌گیرد؛ اما بااین‌همه قیمت آن‌ها تنها تا جایی می‌تواند بالا برود که برای دارنده قرارداد هنگام درخواست اجرای آن‌ها، همچنان ‌سودده باشد. البته محدودیت قانونی در این مورد وجود ندارد اما منطقی نیست که چنین اوراقی در این قیمت‌ها معامله شود.

در مثال ابتدایی قبل قیمت معامله‌ای قرارداد اختیار فروش فملی حداکثر می‌تواند تا ۹۸۰ تومان به ازای هر سهم در قرارداد اختیار فروش بالا برود. این رقم را به این صورت می‌توان محاسبه کرد.

زیرا پیش‌از‌این، اجرای قرارداد اختیار فروش دیگر برای خریدار سودی به همراه ندارد.

در مثال دوم نیز قیمت معامله‌ای قرارداد اختیار خرید سهم فولاد نیز حداکثر می‌تواند تا ۷۵۷ تومان بالا برود.

زیرا دوباره اجرای قرارداد اختیار خرید در قیمت‌های بالاتر از این برای خریدار سودی به همراه ندارد.

ابزارهای مشتقّه

با توجه به همه این‌ها می‌بینیم که قیمت اوراق قرارداد اختیار خرید یا اختیار فروش تنها می‌تواند تا جایی بالا برود که قیمت سهم‌ پایه آن تعیین می‌کند. به چنین اوراقی که قیمت آن‌ها بر پایه قیمت دارایی دیگری تعیین می‌شود، ابزارهای مشتقّه (Derivative) یا قراردادهای مشتقه می‌گویند.

از جمله دیگر ابزارهای مشتقه می‌توان به قراردادهای آتی سکه، گندم و دیگر کالاهای تحت معامله در بورس کالا اشاره کرد. قیمت معاملاتی این قراردادهای آتی هم دوباره بر پایه کالاهای پایه آن مثل سکه و گندم تعیین می‌شود.

انواع قراردادهای اختیار معامله

قراردادهای اختیار خرید و اختیار فروش یا در حالت کلی قراردادهای اختیار معامله اولین بار در سال ۱۹۷۳ در «بورس اختیار معامله شیکاگو» ایجاد شدند. بعدها این معاملات به بخش مهمی از معاملات بازارهای بورس و معاملات ابزارهای مشتقه تبدیل شدند.

در دنیا سه نوع قرارداد اختیار معامله وجود دارد.

قرارداد اختیار معامله نوع آمریکایی (American Style):

در این نوع قرارداد اختیار معامله، خریدار می‌تواند در هر روزی پیش از سررسید قرارداد، درخواست اعمال قرارداد را بدهد؛ یعنی خریدار می‌تواند از زمان خرید قرارداد اختیار معامله تا پیش از روز سررسید قرارداد، از فروشنده درخواست کند که قرارداد را اعمال کرده و به تعهد خرید یا فروش خود عمل کند.

قرارداد اختیار معامله نوع اروپایی (European Style):

در این قرارداد خریدار قرارداد اختیار معامله تنها می‌تواند در روز سررسید درخواست اعمال قرارداد دهد و فروشنده قرارداد ملزم است تنها در این روز به تعهد خرید یا فروش خود عمل کند.

قراردادهای اختیار معامله نوع برمودان (Bermudan Style):

در این قرارداد اختیار معامله، خریدار می‌تواند در چند تاریخ معین‌شده، درخواست اعمال قرارداد بدهد و فروشنده اوراق اختیار معامله و کاربردهای آن هم باید تنها در این روزها به تعهد خرید یا فروش خود عمل کند.

قراردادهای اختیار خرید یا اختیار فروش در ایران معمولا از نوع اروپایی هستند. هرچند ممکن است نوع برمودان هم استفاده شود.

چگونه قرارداد اختیار خرید یا اختیار فروش بخریم؟

شما نمی‌توانید صرفا با داشتن یک کد بورسی و حساب کاربری کارگزاری‌ها، وارد یک قرارداد اختیار معامله شوید. بلکه باید به کارگزار خود درخواست دهید که برایتان یک حساب اختیار معامله باز کند.

پس‌ازآن می‌توانید با سامانه‌ای که کارگزاری در اختیارتان قرار می‌دهد، پول واریز کنید و این قرارداد را بخرید، بفروشید یا اعمال کنید.

اعمال قراردادهای اختیار معامله توسط اتاق پایاپای شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه انجام می‌گیرد؛ اما شما به‌عنوان مشتری و معامله‌گر نیازی ندارید با این اتاق ارتباط داشته باشید.

مسئولیت اجرای عملیات بر عهده کارگزاری است که کد معاملاتی اختیار معامله را به شما داده است. شما درخواست‌های خود را به کارگزارتان می‌فرستید.

همچنین برای وارد شدن به این قراردادها باید یک وجه تضمین نیز از طرف خریدار و فروشنده قرارداد در اتاق پایاپای گذارده شود. همین عملیات هم توسط کارگزار شما انجام می‌گیرد.

همچنین لازم به ذکر است که در حال حاضر روی تعداد انگشت‌شماری از سهم‌ها قرارداد اختیار خرید و اختیار فروش عرضه می‌شود.

البته معاملات اختیار خرید و اختیار فروش قوانین خاص خود را دارد. شما می‌توانید این قوانین را از اینجا دانلود کنید. همچنین درصورتی‌که در این مورد سوالی دارید که ما در این مقاله به آن پاسخ ندادیم، به این فایل که از طرف سازمان بورس تهیه‌شده، مراجعه کنید.

«اختیار معامله» ابزار پوشش ریسک

مشاور سازمان بورس و اوراق بهادار تشریح کرد؛

«اختیار معامله» ابزار پوشش ریسک

درست است که اختیار معامله ابزار پوشش ریسک محسوب می شود، اما اگر فقط به دید سرمایه گذاری وارد آن شویم به شدت ابزارهای پرریسکی به حساب می آید. این ابزارها چون گردش اوراق اختیار معامله و کاربردهای آن مالی دارد، ابزار سرمایه گذاری است و روی گردش بازار ما تاثیر می گذارد.

تنوع بخشیدن با ابزارهای مالی می تواند در مهار تورم و هدایت بهینه منابع مالی سرگردان به بخش های زیربنایی اقتصاد کشور تاثیرگذار باشد. علاوه بر این با توجه به نبود ابزارهای مالی کافی در بازار سرمایه ایران طی سال های گذشته و به ویژه کمبود ابزارهای لازم جهت کاهش ریسک موجود،شورای بورس اوراق بهادار در دولت یازدهم اقدام به تصویب معاملات اوراق اختیار کرده است اما از آنجا که اوراق اختیار در بورس اوراق بهادار تهران سابقه ای ندارد، ایجاد و استفاده از آن به فرهنگ سازی بین سهامداران نیازمند است.

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی بازار سرمایه (سنا) به نقل از شادا ، اختیار معامله، اوراق بهاداری است که به دارنده آن حق خرید یا فروش یک دارایی خاص را در قیمت معین و در تاریخ مشخص یا قبل از آن اعطا می کند. اختیار معامله به عنوان یکی از اوراق بهادار «اشتقاقی» (اوراق بهادار مشتق شده یا اشتقاقی اوراقی هستند که ارزش آنها بستگی به ارزش یک دارایی دیگر دارد) شناخته می شود. اختیار معامله، قراردادی است بین دو گروه(یک خریدار و یک فروشنده)به طوری که خریدار از فروشنده اختیار معامله، حق خرید یا فروش یک سهم را در یک قیمت معین خریداری می کند. در جزییات این امکان جدید در بازار مالی کشور با مسلم پیمانی مشاور سازمان بورس و اوراق بهادار به گفت و گو نشستیم که در ذیل می آید:

به عنوان سوال نخست، اختیار معامله چیست و چه مزیت هایی دارد؟

ابزارهای مالی به سه دسته کلی تقسیم می شود. یک سری از ابزارهای مالی، ابزار مالکیت است، مانند سهام که نشان می دهد شما مالک بخشی از یک شرکت هستید و سهام آن را دارید. مالکی هستید که می توانید در مدیریت آن شرکت دخالت کنید و در منافع شرکت هم سهیم هستید. نوع دیگری از ابزارهای مالی نشان می دهد که شرکت، دولت یا شهرداری ها مبلغی به شما مانند اوراق مشارکت بدهکار است. اوراق اختیار معامله یا آپشن به عنوان دسته سومی جزو ابزارهای مالی قرار گرفته است که با عنوان اوراق مشتقه شناسایی می شود که انواع مختلفی دارد مانند اوراق آتی، قرارداد آتی، قراردادهای تاخت معامله اما پر کاربرد ترین و معمول ترین آنها اوراق اختیار معامله است. به طوری که می توانیم بگوییم که اوراق اختیار معامله جزو دسته سوم ابزارهای مالی محسوب می شود و جزو ابزارهای پر طرفدار مالی نیز به حساب می آید؛ یکی از مزیت های اختیار معامله نگاه سرمایه گذاری به این ابزار است؛ به طوری که امروز خریداری و بعد به قیمت بالاتر فروخته شود. از دیگر مزیت های اختیار معامله مدیریت ریسک آن است و به اصطلاح سهام را پوشش ریسک می دهد. یکی دیگر از مزیت های اختیار معامله این است که دارنده آن سهام اختیار دارد که سهام را بفروشد. از مدل های دیگر اختیار معامله، می توان به اختیار خرید اشاره کرد.

⏮این ابزار روی بازار سرمایه و معاملات بورسی چه تاثیری دارد؟

↩ ️ اختیار معامله ابزار جدیدی در بازار مالی محسوب می شود. سعی کردیم برای توسعه و پیشرفت آن اقداماتی صورت گیرد. به عنوان نمونه در اوراق اختیار معامله مبتنی بر کالا، فقط روی سکه و در بخش شرکت ها، اختیار معامله در شرکت ملی مس ایران، ایران خودرو و فولاد مبارکه اجرایی شده است. چراکه این ابزار در بازار مالی ایران ابزار جدید محسوب می شود و بازار باید با کاربرد آن آشنایی پیدا کند و دوم اینکه این ابزار، ابزار ریسکی برای سرمایه گذاری محسوب می شود و جزو ابزارهای اهرمی محسوب می شود. اگر با محدودیت حرکت نمی کردیم، ممکن بود برخی افراد که آشنایی با این ابزار ندارند، یک دفعه و بی محابا به این معامله ورود کنند و زیان های هنگفتی را متحمل شوند. چون سطح سود و زیان آن به دلیل خاصیت اهرمی، نوسانات بالایی دارد. درست است که اختیار معامله ابزار پوشش ریسک محسوب می شود، اما اگر فقط به دید سرمایه گذاری وارد آن شویم به شدت ابزارهای پرریسکی به حساب می آید. این ابزارها چون گردش مالی دارد، ابزار سرمایه گذاری است و روی گردش بازار ما تاثیر می گذارد. به عنوان نمونه در بازارهای دنیا ابزارهای مشتقه چندین و چند برابر ارزش معاملات نسبت به ابزارهای سودآوری دارد. نکته سومی در ابزارهای مشتقه، کارایی این ابزار در بازار است. به زبان ساده می توان گفت که ابزارهای مشتقه به منصفانه شدن قیمت دارایی های پایه کمک می کند.