رابطه حجم معامله و حجم مبنا

حجم مبنا چیست؟!

حجم مبنا حداقل تعداد سهام یک شرکت می باشد که در طول روز باید معامله شود تا قیمت پایانی بتواند بطور کامل با قیمت آخرین معامله در محدوده دامنه نوسان تطبیق پیدا کند. ( قیمت پایانی میانگین وزنی قیمت های معامله شده در طی روز می باشد که با حجم مبنا در ارتباط است.)

هر چقدر تعداد سهام معامله شده کمتر از حجم مبنا باشد قیمت پایانی نیز به همان نسبت کمتر نوسان می کند.

برای مثال فرض کنید حجم مبنای سهامی ۶۰۰ هزار واحد سهم می باشد اگر تمام معاملات طی روز این سهام در ۳% مثبت انجام گیرد (اگر معاملات در قیمت های متفاوت باشد قیمت پایانی متفاوت خواهد بود و ما برای آموزش مثالی فرضی می زنیم.) و مثلا ۲۰۰ هزار واحد معامله شود. حجم معاملات به حجم مبنا نرسیده و به همان نسبت قیمت پایانی کمتر بسته می شود یعنی قیمت پایانی در این شرایط ۱% مثبت می شود.

هدف از تعیین حجم مبنا کنترل نوسانات قیمت تحت تاثیر حجم معاملات می باشد. در واقع برای اطمینان از اینکه تغییر قیمت سهام قابل اتکا و اطمینان باشد عقلانی است که تعداد بالای سهام در قیمت جدید معامله شوند مگرنه تنها با خرید و فروش یک سهم در قیمت های غیرمتعارف می توان قیمت و نوسان کاذب برای سهام بوجود آورد.

پس حجم معاملات به نسبت اندازه هر شرکت باید قابل توجه باشد تا بتوان بر روی نوسانات قیمت آن اتکا کرد مگرنه در تعداد پایین حجم معاملات ریسک بالای قیمت های دروغین و کاذب از سمت بازیگران و سفته بازان وجود دارد.

چگونگی محاسبه حجم مبنا

آخرین قوانین محاسبه در سال ۱۳۹۳ تغییر کرده که نسبت به نوع محاسبه آن در گذشته تفاوت زیادی داشته است. در گذشته این عدد ثابت بود و متناسب با بزرگی و کوچکی شرکت و تعداد سهام آن محاسبه می شد اما امروزه حجم مبنا ابتدای هر هفته محاسبه می شود و تغییر می کند.

در فرمول محاسبه حجم مبنا قیمت پایانی آخرین روز هفته همراه با ضریب ۴ ده هزارم (۰/۰۰۰۴) از تعداد کل سهام شرکت دخیل است. ارزش حجم مبنای تعیین شده برای یک هفته باید بین ۵۰ رابطه حجم معامله و حجم مبنا میلیون تا یک میلیارد تومان باشد و نمی تواند خارج از این محدوده باشد.

برای تعیین حجم مبنای یک سهم ابتدا تعداد کل سهام شرکت را در ۴ ضرب و عدد بدست آمده را بر ۱۰۰۰۰ تقسیم می کنیم.

عدد بدست آمده حجم مبنا می باشد اما برای رعایت محدوده ارزش آن را در قیمت پایانی چهارشنبه ضرب می کنیم اگر عدد بدست آمده ارزش بین ۵۰ میلیون تا یک میلیارد تومان داشت همان عدد حجم مبنا می باشد اما اگر:

۱- عدد بدست آمده بیش از یک میلیارد تومان ارزش داشته باشد حجم مبنا از آن عدد کاهش یافته بطوریکه ضرب آن در قیمت پایانی آخرین روز کاری هفته حداکثر ۱ میلیارد تومان شود. (حجم مبنا حاصل تقسیم یک میلیارد تومان به قیمت پایانی بر حسب تومان می باشد.)

۲- عدد بدست آمده کمتر از ۵۰ میلیون تومان ارزش داشته باشد حجم مبنا از آن عدد افزایش یافته بطوریکه ضرب آن در قیمت پایانی آخرین روز کاری هفته حداقل ۵۰ میلیون تومان شود.(حجم مبنا حاصل تقسیم ۵۰ میلیون تومان به قیمت پایانی بر حسب تومان می باشد.)

معایب و مزایای حجم مبنا

همانطور که گفتیم حجم مبنا از ایجاد قیمت های کاذب جلوگیری می کند اما در مواقعی مثل تشکیل صف های خرید و فروش نیز باعث بلوکه شدن حجم زیادی از پول می شود و نوسان قیمت را در هر دو روند نزولی و صعودی کند می کند.

در این مواقع که حجم معاملات بسیار پایین می آید ( به اصطلاح می گویند سهم خشک شده است) و نوسانی نمی کند معمولا در این شرایط سازمان بورس در محدوده زمانی مشخصی مانند یک روز نماد سهام را بدون دامنه نوسان و حجم مبنا باز می کند تا معاملات انجام شود و قیمت مورد نظر خریداران و فروشندگان در عرضه و تقاضا تعیین شود.

چگونه حجم مبنای یک سهم را پیدا کنیم؟!

برای پی بردن به حجم مبنای یک سهم کافی است با مراجه به سایت مدیریت و فناوری بورس تهران در قسمت جست و جو نماد مورد نظر خود را پیدا کرده و به صفحه آن نماد برویم. برای مثال در تصویر زیر حجم مبنای نماد وتجارت را مشاهده می کنید.

چرا حجم مبنای برخی شرکت ها ۱ است؟!

در معاملات شرکت های پذیرفته شده در فرابورس حجم مبنا اعمال نمی شود و حجم مبنای این شرکت ها ۱ می باشد یعنی سهم به هر قیمتی معامله شود تا آن قیمت نوسان می کند و ارتباطی با حجم معاملات ندارد رابطه حجم معامله و حجم مبنا البته برای قیمت پایانی همان میانگین وزنی در نظر گرفته می شود.

نکته: همانطور که در تعریف حجم مبنا گفتیم این معیار برای توانایی تطبیق قیمت پایانی با قیمت آخرین معامله است اما ممکن است حجم مبنا رعایت شود اما چون میانگین وزنی معاملات با قیمت آخرین معامله یکی نباشد ، قیمت پایانی با قیمت آخرین معامله متفاوت باشد.

در تصویر زیر می بینیم که حجم مبنا ۱ می باشد چون شرکت در فرابورس پذیرفته شده همچنین با اینکه حجم معاملات بیش از حجم مبنا می باشد قیمت پایانی و آخرین معامله متفاوت است که به دلیل وابستگی قیمت پایانی به میانگین وزنی معاملات در طی روز می باشد.

همچنین حجم مبنای سهام ها در روز بازگشایی نماد (پس از مجمع ، افزایش سرمایه ،تقسیم سود نقدی ، عرضه اولیه و …) ۱ می باشد تا همانطور که دامنه نوسان در چنین روزی وجود ندارد، قیمت سهام بر اساس عرضه و تقاضا مشخص شود.

کات حجم مبنا

صف های خرید و فروش از مواردی هستند که احتمال پر نشدن حجم مبنا در آنها بیشتر است زیرا خریداران یا فروشندگان با دیدن صف ها تمایل دارند که در قیمت های پایین تر خرید کنند یا در قیمت های بالاتر بفروشند بنابراین صبر می کنند و حجم معاملات پایین می آید.

برای مثال در تصویر زیر که صف خرید می باشد و در تمام طول روز قیمت در بالاترین حد مجاز خود معامله شده باز هم قیمت پایانی کمتر از قیمت آخرین معامله می باشد و به +۵% نرسیده است. زیرا حجم معاملات از حجم مبنا کمتر می باشد.

در شرکت های بزرگ تر چون حجم مبنا نیز بزرگ تر است ممکن است گاهی اوقات حجم مبنا پر نشود که البته سازمان بورس مدتی حجم مبنای شرکت های بزرگ را کاهش داده بود اما در کل شرکت های بزرگ نوسانات کمتری دارند و حرکت آنها کند تر است.

در بازار های مالی جهانی چیزی به اسم حجم مبنا وجود ندارد و این عامل محدود کننده همانند دامنه نوسان صرفا مختص به بازار ایران می باشد.

برای افرادی که استراتژی معملاتی نوسان گیری برای معاملات خود دارند حجم مبنا می تواند یک مزاحم باشد که بازدهی و سرعت حرکت قیمت را کاهش دهد از این رو برای این افراد بهتر است که در شرکت های فرابورس و یا شرکت های کوچک تر که حجم مبنای کمتری دارند فعالیت کنند.

بودن یا نبودن حجم مبنا و دامنه نوسان در بورس

خبرگزاری تسنیم- "حذف حجم مبنا و تغییر در دامنه نوسان تا پایان سال"؛ این موضوع را رئیس سازمان بورس چندی پیش در جریان آیین گشایش دهمین نمایشگاه بین‌المللی بورس، بانک و بیمه خبر داد و گفت امسال رفع محدودیتهای بازار سرمایه مدنظر است؛ از این رو حذف حجم مبنا و رسیدن دامنه نوسان به دامنه پویا از جمله اقداماتی است که در جهت افزایش حجم معاملات در سالجاری انجام می‌گیرد.

بر این اساس باید گفت "حجم مبنا"(حداقل تعداد برگه سهامی که باید مورد معامله قرار گیرد تا سهم در پایان روز در قیمتی به ثبت برسد) و نیز "دامنه نوسان قیمت"(پایین‌ترین تا بالاترین قیمتی که در آن دامنه، طی یک یا چند جلسه رسمی معاملاتی بورس، قیمت سهام می‌تواند نوسان داشته باشد) از جمله‌ ابزارهای کنترلی بازار سهام هستند که برای روزهای هیجانی معاملات بویژه در شرایط منفی تدبیر شده و چند سالی است بدین منظور، در تالار شیشه‌ای اعمال می‌شود که هم مخالف دارد و هم موافق.

با این حال اعمال دامنه نوسان قیمت سهام در سال‌های گذشته داستان عجیبی برای سهامداران بورسی نیست و در این مدت بارها این دامنه دچار تغییر و نوسان شده است؛ در این راستا، حجم مبنا برای کنترل رشد بی‌رویه قیمت سهام در بورس در سال 1382 تصویب شد. البته در ابتدا قرار بر این بود که 15 درصد از سهام کل یک شرکت طی یکسال مورد معامله قرار گیرد و روزهای کاری سال 250 روز فرض شده بود؛ اما از ابتدای سال 1383 این قانون تغییر کرد و از 15 درصد به 20 درصد افزایش یافت تا شاید گردش نقدینگی در بورس بهتر شود.

بعدها نیز هر چند بنا بر مصوبه هیات ‌مدیره سازمان کارگزاران بورس اوراق بهادار، از روز سیزدهمین آذر سال 84 دامنه نوسان قیمت روزانه سهام پنج ‌درصد تعیین شد، اما این دامنه دوام چندانی نداشت و در 25 بهمن‌ماه همان سال با تغییرات رابطه حجم معامله و حجم مبنا رابطه حجم معامله و حجم مبنا مدیریتی که در بورس ایجاد شد، محدوده نوسان قیمت روزانه کلیه نمادها از 5 به 2 درصد کاهش یافت.

با این حال، دو سال و چند ماه بعد در راستای اقدامات شرکت بورس در خصوص افزایش نقدشوندگی بازار و بر اساس مصوبه هیات‌ مدیره این شرکت و تایید سازمان بورس اوراق بهادار، این بار از در بیست و یکمین روز اردیبهشت سال 87 دامنه مجاز نوسان قیمت روزانه سهام شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار از 2 به 3‌درصد افزایش پیدا کرد و در آن زمان مدیران بورسی امیدوار بودند با اعمال این تغییر، معاملات سهام در بورس روان‌تر شود و نقدینگی گردش و چرخش بهتری پیدا کند.

اما این اتفاق پایان تغییرات دامنه نوسان قیمت سهام در تالار شیشه‌ای نبود و یک بار دیگر در شانزدهم آبان سال 88 معامله‌گران بازار سرمایه شاهد تغییر دامنه مجاز نوسان روزانه قیمت سهام شرکت‌های پذیرفته شده در بورس از عدد 3 به 3.5 ‌درصد بودند که در نهایت در ششم تیرماه سال 89 محدوده نوسانی قیمت سهام در بورس به 4 درصد تغییر کرد. در پی آن نیز روز دوم خرداد سال 94 افزایش یک درصدی و رسیدن دامنه نوسان به 5 درصدی، بیشترین حد حرکت قیمت روزانه سهام در سال‌های گذشته شد و حالا این روزها نیز صحبت از تغییر دامنه نوسان و پویایی آن می‌شود.

با این تفاسیر و صرفنظر از این که آیا این موضوع در بورس ما عملی خواهد شد یا نه، مخالفان اعمال محدودیتهایی همچون دامنه نوسان و حجم مبنا در بورس معتقدند وجود محدودیت نوسان روزانه علاوه ‌بر کاهش کارآیی معاملات بورس، موجب ایجاد رانت برای برخی از فعالان بورس، ایجاد صف‌های خرید و فروش و نیز سوق دادن سهامداران به سمت شایعه ‌محوری به جای تحلیل محوری می‌شود.

بعلاوه این که شاید در یک برهه زمانی اعمال چنین محدودیتهایی در بورس برای بازار مناسب و مفید بوده است اما در حال حاضر همین محدودیتها تبعات منفی بسیاری را برای بورس بوجود آورده و که صف‌های خرید و فروش طولانی از جمله این موارد است و اساسا حجم مبنا باعث می‌شود بازار سرمایه از تحلیل تهی و جدا شود و بنیان بازار بر صف‌های خرید و فروش استوار باشد.

همچنین صف‌های خرید و فروش طولانی، حجم بسیار زیادی از فشار را بر سامانه معاملات ایجاد می‌کند و ایجاد اختلال‌ها در سیستم معملاتی در ماهها و سالهای گذشته نیز ناشی از این مشکل است که موجب می‌شود تا معامله‌گران برای نشستن در اول صف خرید و فروش‌ها تحلیل را قربانی سرعت عمل کنند.

از سوی دیگر هنگامی که یک خبر خوب یا بد که اثر مثبت یا منفی بر معاملات بورس دارد منتشر می‌شود، وجود محدودیتها موجب می‌گردد تا با تشکیل صف‌های خرید و فروش طولانی مدت در بورس روند افزایش یا کاهشی بازار فرسایشی و طولانی مدت شده و کلیت بازار برای روزهای پیاپی تحت تاثیر قرار گیرد، حال آن که شاید خبر منتشر شده اثری کوتاه مدتی داشته باشد و محدودیتها و صف‌های طولانی، این رخداد را بی‌مفهوم می‌کند.

افزون بر این؛ یکی از شاخصه‌های یک بورس کارا و پویا، واکنش سریع معاملات به خبر منتشر شده و در پی آن رسیدن به تعادل در مدت زمانی کوتاه است و این موضوع در حالی در بورس‌های پیشرو در دنیا قابل مشاهده است که در بورس ما به دلیل وجود محدودیتهایی چون دامنه نوسان علاوه بر طولانی شدن مدت اثرپذیری بورس از رخدادها، کاهش حجم معاملات را نیز به دنبال دارد.

از این رو با چنین اتفاقاتی تعدیل قیمتها در بورس طولانی مدت و فرسایشی و حجم معاملات کاهش می‌یابد و در پی آن برخی از معامله‌گران بویژه تازه واردها خسته شده و عطای معامله در تالار شیشه‌ای را به لقای آن می‌بخشند و ترک بازار می‌کنند.

همچنین یکی دیگر از تبعات وجود محدودیتهایی چون دامنه نوسان، تشکیل صف‌های خرید و فروش طولانی است که نقدشوندگی را در بورس کاهش می‌دهد و زمانی هم که صحبت از ورود سرمایه خارجی به بورس می‌شود اعمال چنین محدودیتها به تهدیدی برای فرصت طلایی حضور خارجی‌ها در بورس تبدل می‌گردد.

البته در مقابل موافقان اعمال محدودیتها معتقدند بورس ما هنوز به بلوغ کافی برای برداشتن محدودیتها نرسیده است و از سوی دیگر کنترل‌‌ها و نظارتها در بازار نیز تا اندازه‌ای شفاف و عملی نشده تا جلوی سوءاستفاده‌ها و سفته‌بازها گرفته شود، بنابراین تعیین سقف برای نوسان قیمت معاملات در بورس، تا حدودی هیجانات کاذب و نیز بالا و پایین رفتن نادرست قیمتها را کنترل می‌کند و تا بورس به بلوغ کامل نرسد نباید محدودیتها برداشته شود. بعلاوه این که دلیل اصلی وجود محدوده نوسان قیمتی در بورس را باید در سطح کارآیی اطلاعاتی بازار جست‌وجو کرد که دامنه نوسان سبب می‌شود سرعت انتقال اطلاعات به عموم با سرعت تغییرات قیمتی سهام متوازن شود.

همچنین اگر محدودیت قیمتی وجود نداشته باشد، در صورت ایجاد یک شایعه بی‌اساس یا هیجانات بازار، نوسان شدیدی در قیمت سهام به وجود خواهد آمد که ضرر و زیان سنگینی را به سرمایه‌گذاران وارد می‌کند؛ بر این اساس با اعمال محدودیت دامنه نوسان، سرعت تغییرات قیمتی کاهش یافته و با سرعت انتقال اطلاعات به بازار هماهنگ می‌شود و فرصتی را در اختیار معامله‌گران قرار می‌دهد تا با تحلیل بیشتر به اطلاعات مخابره شده واکنش نشان دهند.

با وجود همه این دیدگاهها در خصوص بودن یا نبودن حجم مبنا و دامنه نوسان باید گفت در حالی این روزها صحبت از حذف چنین محدودیتهایی در بورس می‌شود که در بیشتر بورس‌های پیشرفته و توسعه یافته دنیا، مفهوم محدوده نوسان روزانه قیمت سهام برای سهامداران واژه‌ای ناشناخته است.

ضمن این که تصمیم‌ها مبنی بر تغییر و برداشتن محدودیتها در بورس در حالی حرکتی منطبق بر منطق استاندارد بورس‌های دنیاست که علاوه بر آن، استانداردهای حسابداری و حسابرسی متناسب، مقررات اطلاع‌رسانی و نظارت دقیق، وجود معامله‌گران و بازارسازان، وجود شرکت‌های رتبه‌بندی ریسک، تنوع ابزارهای مالی، افزایش عمومی آگاهی سرمایه‌گذاران و شرایط اقتصادی و سیاسی باثبات از دیگر عوامل مهمی هستند که بازار سرمایه را به سمت کارآیی بیشتر سوق می‌دهند و محدودیت‌های بورس را نیز کمرنگ می‌کنند.

اگر حجم مبنا پر نشود چه می شود؟

ایجاد ساز و کارمنظم و شفاف از جمله اهداف بورس بشمار می رود و سعی قانون گذاران همیشه بر این بوده که موانع موجود در بازار را در رابطه با قیمت سهام برطرف کرده تا در نتیجه ی آن قیمت دارایی های مالی به ارزش ذاتی خود نزدیک تر شوند. یکی از مهم ترین قوانین شکل گرفته، تصویب حجم مبنا می باشد که از آن به عنوان یک عامل کنترلی در برابر نوسانات قیمت استفاده می شود. اگر حجم مبنا پر نشود چه می شود؟ از دیگر سوالات رایج بورسی است که در این مقاله به آن می پردازیم. قابل تامل است که یکی از موضوعات مهم و پر اهمیت در رابطه با تابلو خوانی و بازار خوانی در بورس، مبحث حجم مبنا می باشد. هدف از تعیین حجم مبنا این است که قیمت های غیرواقعی برای سهم ایجاد نشود و اطمینانی باشد برای سرمایه گذاران که نوسانات قیمت سهم در نتیجه امر خرید و فروش تعداد مشخص شده ای از سهم است.

حجم مبنا چیست و اگر حجم مبنا پر نشود چه می شود؟

حجم مبنا حداقل سهام شرکت پذیرفته شده در بورس است که در طول روز معاملاتی باید مورد معامله قرار گیرد تا امکان افزایش یا کاهش قیمت برای سهم بر اساس سقف و کف دامنه نوسان روزانه فراهم باشد. باید دانست که مبنای قیمت یک سهم، قیمت پایانی است. از طرفی مبنای قیمت روزانه سهم میانگین وزنی قیمت معاملات در طول روز معاملاتی است با این شرط که به اندازه حجم مبنا معامله صورت گیرد، به تعبیر دیگر اگر حجم معاملات صورت گرفته کمتر از حجم مبنا باشد، قیمت پایانی نیز همان اندازه کم خواهد شد. اگر چندین روز معاملاتی حجم مبنا پر نشود مشکلی پیش نمی آید، اما گار معاملات در سه روز متغیر در قیمت های مثبت و منفی 4 باشد گره معاملاتی ایجاد می شود و برای رفع گره در روز آتی تغییرات قیمت 8 تا 12 درصد مجاز می باشد.
در واقع حجم مبنا زیرساختی که به معاملات، خرید و فروش سهام در بازار کمک می کند و اجازه می دهد تمام فعالان و تاثیرگذاران بازار از جمله ناشران، نمادها، کاگزاران و سهامداران حقیقی و حقوقی با امنیت بالا و به راحتی به معاملات خود بپردازند.

هدف و کاربرد حجم مبنا چیست؟

برای اینکه قیمت سهام رشد بی رویه‌ای نداشته و تحت کنترل باشد، اصطلاح حجم مبنا در سال 1382 تصویب شد. که بر اساس آن 15% از کل سهام یک شرکت باید مورد معامله قرار می گرفت و چون تعداد روزهای کاری هم 250 روز فرض شده بود در نتیجه این امر حجم مبنای روزانه سهمی برابر با 0.0006 کل سهام شرکت بود. اما یک سال بعد یعنی در سال 1383 15% به 20% تغییر یافت و حجم مبنا نیز به 0.0008 افزایش یافت.
حال اگر حجم معاملات در طول روز معاملاتی آنقدری باشد که بتواند حجم مبنا را پر کند، قیمت پایانی سهم با میانگین موزون قیمت‌های معامله شده برابر خواهد بود ولی اگر حجم مبنا کمتر از مقدار در نظر گرفته شده باشد و پر نشود، قیمت پایانی نیز به اندازه آن میزان کسری، کم خواهد شد. اینکار بطور خودکار توسط سامانه معاملات انجام می شود و هیچ یک از معمله گران در محاسبه آن دخالتی ندارند.

حجم مبنا بر نوسانات قیمت چه تاثیری دارد؟

تعداد حجم مبنا براساس تعداد سهام شرکت تعیین می شود به تعبیر دیگر هر چقدر تعداد سهام شرکتی بیشتر باشد (شرکت بزرگتر)، حجم مبنا نیز عددی بالاتر خواهد داشت، به همین علت نوسانات کمتری مورد توجه شرکت‌ها با حجم مبنای بالاتر می باشد. پس هدف حجم مبنا جلوگیری از نوسانات غیرمعمول و کاذب قیمت سهم است و کاربرد اصلی آن محاسبه ی حجم مبنا می باشد که کلیات در بند قبلی گفته شد.

شرکت‌های پذیرفته شده در فرابورس، حجم مبنایی برابر 1 دارند. ناگفته نماند نمادها بعد از مجمع، تعدیل، شفاف سازی و … با حجم مبنای 1 بازگشایی می شوند.

مزایا و معایب حجم مبنا چیست؟

مهم ترین مزیت آن جلوگیری از ایجاد قیمت‌های کاذب می باشد، اما گاها به هنگام تشکیل صف خرید و فروش، باعث بلوکه شدن حجم زیادی از پول شده و نوسان قیمت در روند نزولی و صعودی کند می شود که با اصطلاح بازاری ها سهم خشک شده و نوسان نمی کند، در چنین شرایطی سازمان بورس در یک محدوده زمانی نماد سهم را بدون حجم مبنا و دامنه نوسان باز کرده و معاملات انجام می شود که در نتیجه آن قیمت مورد نظر از طریق عرضه و تقاضا مشخص می شود.رابطه حجم معامله و حجم مبنا

سخن پایانی

سازمان بورس و ارواق بهادار تهران همواره به دنبال ایجاد فضایی امن و آرام برای انجام معاملات می باشد، به همین خاطر حجم مبنا را در قالب زیرساختی برای حفظ و افزایش آرامش و امنیت قرار داده است.

حجم معاملات در بورس چیست و چه کاربردی دارد؟

ساعد نیوز: به تعداد معاملات خرید و فروشی که در یک بازه زمانی بر روی یک سهم انجام می­‌پذیرد، حجم معاملا‌ت آن سهم و به تعداد معاملات خرید و فروش کل سهام موجود در بازار در یک بازه زمانی، حجم معاملات بازار گفته می­­‌شود؛ لازم به ذکر است که بازه زمانی را می­توان روزانه، هفتگی و یا ماهانه در نظر گرفت.

به تعداد معاملات خرید و فروشی که در یک بازه زمانی بر روی یک سهم انجام می­ پذیرد، حجم معاملا ت آن سهم و به تعداد معاملات خرید و فروش کل سهام موجود در بازار در یک بازه زمانی، حجم معاملات بازار گفته می­­ شود؛ لازم به ذکر است که بازه زمانی را می­توان روزانه، هفتگی و یا ماهانه در نظر گرفت. حجم معاملا ت را می توان برای تمام بخش های بازار مانند شاخص بورس، شاخص صنعت و یا سهم خاص مورد بررسی قرار داد.

انواع حجم معامله:

اندیکاتور حجم متوازن یا OBV: این اندیکاتور شامل دو نوع ساده و پیچیده است و برای دسترسی به برخی از آنها باید از کامپیوتر استفاده کرد زیرا دارای محاسبات سنگینی هستند. این اندیکاتور ها با ترکیب قیمت و حجم معاملات میزان قدرت تغییر در معاملات را نشان می دهند.اندیکاتور حجم متوازن بسیار دقیق می باشد. یکی از ویژگی های استفاده از حجم معاملات در تاييد يا تثبيت كردن الگوهاي نموداري است. الگوهايي مانند سر و شانه، مثلث ، پرچم و ديگر الگو هاي قيمت را مي توان با استفاده از حجم معادلات تاييد و تثبيت نمود. در الگوهاي نموداري چندين نقطه اساسي وجود دارند كه نقش كليدي در انتقال برخي مطالب به خواننده نمودار دارند. اساسا اگر حجم معادلات براي تاييد نقاط اساسي و محوري الگوي نموداري مورد نظر وجود نداشته باشد،كيفيت علائم تشكيل شده بوسيله اين الگوها پايين مي آيد و تضعيف مي گردد.

اندیکاتور حجم یا volume: این اندیکاتور یکی از پرکاربردترین و ساده ترین نوع حجم برای معامله گران تکنیکال است که در نمودارها به صورت میله های سبز و قرمز نشان می دهند که میله های سبز نشان دهنده افزایش حجم معاملات در آن بازه زمانی و میله های قرمز نشان از کاهش حجم معاملات در آن رابطه حجم معامله و حجم مبنا بازه زمانی نسبت به روز قبلش را نشان می دهد. اندیکاتور حجم معاملات بسیار مهم و پرکاربرد است حتما از این اندیکاتور در تحلیل هایتان استفاده کنید و از آن برای تایید گرفتن از صحت تحلیل هایتان استفاده نمایید.با استفاده از اندیکاتور volume می توان سود را افزایش داد و همچنین ریسک معاملات را به حداقل رساند.

اندیکاتور حجم مبنا: در همین راستا یکی از ابزارهایی که از سال ۱۳۸۲ و در زمان تصدی دکتر حسین عبده تبریزی برای کمک به حفظ آرامش در معاملات سهام از آن استفاده می شود، حجم مبنا است. با استفاده از این ابزار، امکان نوسان غیر معمول و کاذب برای سهم های بورسی از بین می رود. کاربرد اصلی حجم مبنا در محاسبه قیمت پایانی نماد های فعال در بورس تهران است. این ابزار تنها در بورس تهران مورد استفاده قرار می گیرد و میزان آن به طور خودکار، توسط سامانه معاملات اندازه گیری می شود. بنابراین هیچ یک از معامله گران در محاسبه آن دخالتی ندارند و می توانند آن را همیشه در سایت شرکت مدیریت فناوری بورس تهران (tsetmc.com) و برای هر یک از نمادها مشاهده کنند. برای آنکه بتوانیم حجم مبنا را به خوبی توضیح دهیم ابتدا لازم است تعریفی دقیق از قیمت پایانی داشته باشیم.

قیمت پایانی به طور ساده عبارت است از قیمتی که بر اساس میانگین وزنی معاملات هر نماد در یک روز به دست می آید. اما آنچه که قیمت پایانی در بورس تهران را از نمادهای مورد معامله در فرابورس جدا می کند میزان حجم مبنا تعیین شده از سوی هر یک از این بازارها است. درحالی که بورس تهران حجم مبنا نمادها را بر اساس قوانین داخلی محاسبه می کند، مطابق با دستورالعمل های به کار گرفته شده در فرابورس، حجم مبنا برای تمامی نمادهای این بازار «عدد یک» در نظر گرفته شده است. بنابراین قیمت پایانی در هر یک از نمادهای فرابورسی برابر با میانگین موزون تمامی معاملات انجام شده در روز خواهد بود. این در حالی است که نمادهای بورسی باید برای به دست آمدن قیمت پایانی هر روز عدد حاصل از میانگین وزنی را متناسب با حجم مبنا تعیین شده برای آن نماد تعدیل کنند.

تعریفی از حجم مبنا: مطابق با تعریف مندرج در تارنمای شرکت بورس اوراق بهادار تهران، حجم مبنا عبارت است: آن تعداد از یک نوع اوراق بهادار که باید در هر روز مورد دادوستد قرار گیرد تا تمام درصد تغییرات مجاز در آن روز در تعیین قیمت روز بعد لحاظ شود. هدف از تعیین حجم مبنا این است که سرمایه گذاران اطمینان داشته باشند که نوسانات قیمت سهام در نتیجه خرید و فروش تعداد مشخصی از سهام شرکت صورت گرفته است و در نتیجه وجود حجم می تواند مانع از ایجاد قیمت های غیراقعی و کاذب در بازار می شود.

حجم معاملات و معکوس شدن بازار:

حجم معاملات در بورس نقش مهمی در نشان دادن علایم معکوس شدن بازار ایفا می کند. زمانی که حجم معاملات کاهش پیدا می کند و قیمت ها هم نزولی هستند، آنگاه یک سیگنال صعودی صادر می شود. به طور مشابه وقتی حجم معاملات کاهش می یابد و قیمت ها رو به بالا هستند، این وضعیت نشان دهنده سیگنال نزولی است.

چرا حجم معاملات در بورس اهمیت زیادی دارد؟

چنانچه در بالا توضیح داده شد، در تحلیل تکنیکال از حجم معاملات در بورس برای تایید خط روند و پترن های چارت استفاده می شود. قدرت تمام تغییرات قیمت از طریق حجم معاملات اندازه گیری می شود.

۱- حجم معاملات و پترن های چارت :

حجم معاملات در بورس نقش مهمی در تایید پترن های چارت چون مثلث ها (triangles)، سر و شانه (head and shoulders)، پرچم ها (flags) و غیره دارد. اگر افزایش حجم معاملات همراه با این پترن ها رویت نشود، سیگنال معاملاتی ارائه شده چندان قابل اعتماد نیست.

۲- حجم معاملاتی قبل از قیمت سیگنال می دهد :

تحلیلگران تکنیکال از نزدیک حجم معاملات در بورس را آنالیز کردند تا ببینند عمل معکوس شدن کی اتفاق می افتد. زمانی که رابطه حجم معامله و حجم مبنا حجم معاملات در خط روند صعودی، کاهش می یابد بیانگر سیگنال معکوس شدن فوری روند است. یکی از موضوعات مهم و تاثیر گذار در مبحث تحلیل تکنیکال تشخیص روند است. حجم های معاملات این قابلیت را دارند تا روند ها را تایید کنند و همچنین در مورد قدرت آنها سیگنال دهند.ارتباط بین حجم معاملات و روند به این صورت است که افزایش حجم در روز های مثبت یک روند صعودی نشان از تایید روند دارد و افزایش حجم در روز های منفی یک روند نزولی نشان از تایید روند نزولی دارد. همچنین شکسته شدن حمایت یا مقاومت با حجم بالا اعتبار بسیار بیشتری نسبت به زمانی که با حجم پایین شکسته شوند دارد.از حجم معاملات برای تایید گرفتن از الگو ها نیز استفاده می شود. یعنی اگر در یک الگو مانند سروشانه صعودی اگر خط گردن با حجم بالا شکسته نشود این الگو از اعتبار لازم برخوردار نیست.

حجم مبنا چیست ؟-چه کاربردی دارد ؟-دلایل استفاده از حجم مبنا

که کاربرد اصلی آن جلوگیری از نوسان کاذب قیمت سهام می‌باشد.حال به توضیح حجم مبنا می‌پردازیم.

حجم مبنا:

حجم مبنا در واقع آن تعدادی از سهام شرکت است که باید طی یک روز معاملاتی معامله بشود تا

قیمت پایانی سهم برابر میانگین موزون قیمت های معامله شده آن سهم بشود در حقیقت حجم مبنا

اهرمی است که برای کنترل معاملات سهام شرکتها و جلوگیری از نوسانات کاذب و افت و رشد بی رویه

قیمتها استفاده می شود. در تعیین میزان حجم مبنا معامله گران به هیچ وجه دخالت نداشته و

اندازه گیری آن به‌ طور خودکار توسط سامانه معاملات انجام می‌شود.

این قانون از سال ۱۳۸۲ در بورس ایران مورد استفاده قرار می گیرد. حجم مبنا باعث می شود که

قیمت سهام شرکتها به صورت بی رویه افت یا رشد نکند و اگر قیمت سهام بخواهد به اندازه حد

مجاز هر روز افزایش یا کاهش پیدا کند باید حداقل به اندازه تعداد سهامی که آن تعداد برابر

حجم مبنا هست معامله شود حالا ببینیم که این حجم مبنا چطوری محاسبه می شود.

محاسبه حجم مبنا:

طبق قوانین جدید، برای تمامی شرکت های بورسی و فرابورسی حجم مبنای هر شرکت برابر

است با ۰.۰۰۰۴ (۴ده هزارم) تعداد سهام شرکت یا به عبارتی تعداد کل سهام شرکت ضربدر

۴ و تقسیم بر ده هزار.

حداقل و حداکثر ارزش حجم مبنا:

برای این حجم مبنا یک حداقل و حداکثر هم سازمان بورس و اوراق بهادار در نظر گرفته است که براساس قانون جدید، مطابق جدول زیر می‌باشد:

بطور مثال برای نماد ذوب برای تاریخ ۱۳خرداد ۹۹ می‌خواهیم حجم مبنا را محاسبه کنیم. تعداد سهم این شرکت برابر ۶۱.۵۰۴میلیارد می‌باشد. ۴در ۱۰هزارم تعداد سهام این شرکت برابر ۲۴۶۰۱۶۰۰ می شود. اگر این عدد را در قیمت پایانی روز ۱۳خرداد ۹۹ یعنی ۵۹۴۲ریال ضرب نماییم، برابر ۱۴۶ میلیارد ریال می‌شود که مطابق جدول فوق و چون ذوب بازار دوم فرابورس می‌باشد، حداکثر ارزش حجم مبنا نبایستی از ۱۲۰میلیارد ریال بیشتر شود. چون بزرگتر شده عدد حداکثر ارزش حجم مبنا یعنی ۱۲۰میلیارد را بر قیمت روز ۱۳خرداد ماه ۹۹( یعنی عدد ۵۹۴۲ریال) تقسیم کرده حجم مبنا نماد ذوب برای هفته بعد بدست می‌آید که برابر۲۰.۱۹۵میلیارد سهم می‌شود. این حجم مبنا پایان هر هفته برای هفته بعد آن توسط سیستم به صورت اتوماتیک محاسبه می‌گردد.

مشاهده حجم مبنای هر نماد:

برای اینکه حجم مبنای مربوط به هر نماد بورسی را مشاهده کنیم، باید در سایت شرکت

مدیریت فناوری بورس تهران (tsetmc.com) به جستجوی نماد موردنظر بپردازیم.

به طور خلاصه اگر حجم معاملات یک روز یک نماد برابر یا بیشتر از حجم مبنا آن نماد باشد، قیمت پایانی

معاملات آن روز برابر با میانگین وزنی تمامی معاملات در آن روز خواهد بود. اما اگر میزان

معاملات انجام شده در یک روز کمتر از حجم مبنا باشد دیگر نمی‌توانیم قیمت پایانی

را تنها با گرفتن میانگین وزنی از همه معاملات آن روز به دست بیاوریم.

بطور مثال اگر شرکتی قیمت آن در مثبت ۵ در حال معامله است، اگر حجم معاملات آن سهم

در آن روز کمتر از حجم مبنا آن سهم باشد، مثلا نصف حجم مبنا، در اینصورت قیمت پایانی نصف

۵ درصد یعنی ۲.۵درصد افزایش خواهد یافت.

قیمت آخرین معامله

آخرین قیمتی که یک سهم روی تابلو بین خریدار و فروشنده معامله می‌شود، قیمت آخرین

معامله است. حتی اگر یک سهم مورد معامله قرار بگیرد قیمت معامله تغییر خواهد کرد و

حجم معاملات در قیمت معامله تأثیری نخواهد داشت.

قیمت اصلی/پایانی

قیمت اصلی یا پایانی یک سهم به میانگین قیمت‌های مورد معامله سهام در یک روز گفته می‌شود.

از همین رو به قیمت پایانی، میانگین وزنی هم گفته می‌شود و حجم معاملات در قیمت پایانی کاملاً تأثیر دارد.

مزایا و معایب حجم مبنا

مهم‌ترین مزیت حجم مبنا، جلوگیری از نوسان غیرعادی قیمت‌ها است. اما نکته قابل‌توجه این است

که در مواقعی مانند تشکیل صف خرید و فروش، باعث بلوکه شدن مقدار زیادی از پول می‌گردد و

نوسان قیمت در هر دو روند نزولی و صعودی کند می‌شود. هنگامی ‌که میزان حجم معاملات بسیار

پایین می‌آید، سرمایه‌گذاران در بورس در این شرایط می‌گویند سهم خشک شده است و نوسان